Een ‘niet pluis gevoel’ in de acute zorgketen. En dan?

De ambulance gaat ter plaatse na een 112 melding. Er is brand ontstaan in een huis waarin een echtpaar (71 en 79 jaar) woont. De man vertelt dat hij loempia’s heeft staan bakken voor zijn vrouw, waarbij de vlam in de pan geslagen is. De brandweer vraagt of de ambulanceverpleegkundige even in huis wil kijken. Te zien is een vol, onhygiënisch, niet leefbaar huis. De verpleegkundige gaat het hierover het gesprek aan met het echtpaar, maar die voelen zich aangevallen en vinden de observering kwetsend. De verpleegkundige houdt er een ‘niet pluis gevoel’ aan over.

Dat ‘niet pluis gevoel’ is het vertrekpunt voor verder onderzoek. Maar welke stappen moet en kun je als professional in de acute zorgketen ondernemen om na te gaan of er daadwerkelijk sprake is van ouderenmishandeling?

Project Signaleren en melden ouderenmishandeling in de acute zorgketen

De Lectoraten Acute Intensieve Zorg en Innovatie in de Care (HAN) zijn in 2014 gestart met het project “Signaleren en melden ouderenmishandeling acute zorgketen” middels subsidiegelden van RAAK-Publiek. De directe aanleiding voor het project zijn vragen van ambulance- en SEH-verpleegkundigen naar hulpmiddelen voor de herkenning van ouderenmishandeling in de acute zorgketen. Verpleegkundigen voelen handelingsverlegenheid en geven tijdens interviews uit studies van Horio, Kilsdonk, & Vorle (2013); Eldijk & Aarsman (2013); Nielen & Kuppeveld (2014) aan:

“Misschien zie ik het wel, maar herken ik ze (mishandelde ouderen) niet als zodanig”.

“We hebben een hele hoop dingen een beetje door de vingers gezien”.

Verpleegkundigen geven aan niet te weten hoe ze ouderenmishandeling vroegtijdig en structureel kunnen signaleren. Dat terwijl adequate monitoring en melding kan voorkomen dat kwetsbare ouderen onnodig (lang) lijden of (gezondheids)schade oplopen.

Middels het project stellen de lectoraten zich tot doel om hulpmiddelen te ontwikkelen voor de herkenning van ouderenmishandeling en voor een eenduidige aanpak van de melding van ouderenmishandeling in de acute zorgketen. Het ontwikkelen en het uittesten van deze hulpmiddelen, gebeurt samen met professionals uit het werkveld waaronder ambulance- en SEH-verpleegkundigen.

Een protocol en bijbehorende scholing

Er zijn een literatuurstudie en een veldraadpleging uitgevoerd om beschikbare instrumenten voor signalering en melding van ouderenmishandeling te inventariseren. Daarbij is gebruik gemaakt van de al bestaande expertise op dit gebied en de eerder ontwikkelde instrumenten voor de signalering van ouderenmishandeling in de langdurige zorgsetting. In de acute zorgketen is vervolgens een pakket van eisen opgehaald en is er samen met experts uit praktijk, onderzoek en onderwijs een protocol ontwikkeld om ouderenmishandeling te kunnen signaleren en om de juiste stappen te zetten bij een vermoeden van ouderenmishandeling.

Het ontwikkelde protocol heeft betrekking op ouderenmishandeling door personen uit de huiselijke kring van de ouderen. Het protocol bevat verschillende producten, waaronder een kort en bondig screeningsinstrument, en is gekoppeld aan een scholing (e-learning) om bewustwording te vergroten en om de zorgprofessionals kennis te laten maken met de te nemen stappen bij een vermoeden van ouderenmishandeling. Als basis voor de te nemen stappen in het signaleren en handelen bij een vermoeden van ouderenmishandeling, is de KNMG Meldcode als leidraad genomen.

Er vindt een pretest van het protocol en de scholing plaats in juni bij verpleegkundigen van de RAV Gelderland-Midden Zuid en SEH-verpleegkundigen van de Gelderse Vallei in Ede. Op basis van de feedback die uit deze pretest volgt, zullen protocol en scholing worden bijgesteld. Daarna zullen beide getest worden op bruikbaarheid in de praktijk (ambulancezorg en SEH-afdeling) bij de pilot implementatie.

Voor vragen of reacties mail Karin Landsbergen, hoofddocent Maatschappelijk Werk & Dienstverlening en senioronderzoeker Lectoraat Acute Intensieve Zorg : karin.landsbergen@HAN.nl