In het WSDAN-leeratelier Sociale Duurzaamheid is rechtvaardigheid in verduurzaming een belangrijk thema. Al lange tijd is duidelijk dat duurzaamheid en het streven naar een duurzame wereld volledig verstrengeld is met vraagstukken van ongelijkheid en onrechtvaardige verschillen. Dat werd pijnlijk duidelijk uit de recente, soms verhitte, lokale discussies rond de invoering van lokale warmtenetten. Het internationaal klimaatpanel IPCC waarschuwt al jaren dat ongelijkheid en onrechtvaardigheid belangrijke aandachtspunten zijn in de klimaatcrisis, de directe gevolgen daarvan, en de gevolgen van onze reacties. En dat op het niveau van de wereld als geheel, tot aan de wijze waarop we individueel anticiperen en reageren op veranderende omstandigheden in onze (sociale) leefomgeving.

Vanuit de WSDAN werken we in Living Lab Nijmegen-Dukenburg al enige jaren samen met het NWO KIC project Just Prepare waarin met 6 kennisinstellingen en meer dan 35 maatschappelijke partners onderzoek wordt gedaan naar hoe we tot een effectieve én rechtvaardige lokale energietransitie kunnen komen. Terwijl niet al dat onderzoek specifiek gerelateerd is aan het leeratelier Sociale Duurzaamheid, komt er wel algemeen beeld naar voren. En dat is tweeledig.

Enerzijds is er in de lokale praktijk van verduurzaming steeds meer aandacht voor rechtvaardigheid en de vele gezichten die onrechtvaardigheid in de praktijk kan aannemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan dat rechtvaardigheid niet alleen gaat over het gelijk verdelen van de lusten en de lasten, maar ook aan het gelijkelijk kunnen deelnemen aan het gesprek over verduurzaming en invloed kunnen uitoefenen op beslissingen, en aan het serieus worden genomen in je bedenken en zienswijzen. Misschien heeft niet iedereen “verstand” van energie (in de technische zin dan), maar iedereen heeft wel een beeld van hoe belangrijk energie is voor je dagelijks leven, en zou dus ook moeten mogen meepraten over de gevolgen van beslissingen voor dat dagelijks leven. Het besef dat dit belangrijk is daalt gelukkig in bij overheden, organisaties en bewoners. Gelukkig, want het draagt bij aan een meer rechtvaardige samenleving en dat moeten we sowieso willen, maar ook aan draagvlak voor maatregelen die nu eenmaal moeten worden genomen, en die soms, linksom of rechtsom, pijn zullen doen.

Anderzijds zien we ook dat het nog niet voldoende is dat we weten wat energierechtvaardigheid is en dat kunnen analyseren. We zullen er ook naar moeten handelen. En dat gebeurt nog lang niet altijd of er wordt onvoldoende in doorgepakt, of we weten simpelweg niet goed wat we dan moeten doen. Soms is het dan moeilijk om aan te kaarten dat er iets zal moeten veranderen in hoe we hier collectief mee omgaan. En dat het van het grootste belang is om de stemmen van de personen en groepen die aan het kortste eind trekken daadwerkelijk te horen en serieus te nemen.

Nu is er echter een rapport verschenen van de Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) met als titel “Eerlijk verduurzamen”, waarin bovenstaande glashard wordt geconstateerd en waarin suggesties worden gegeven voor verbetering. In het werken aan betere sociale kwaliteit van de samenleving is dit rapport van een invloedrijk adviesorgaan dan ook een zeer welkom en nuttig instrument om rechtvaardigheid in duurzaamheid aan te kaarten. In een blog op de website van het Just Prepare project leg ik uit waarom.

Lees mijn blog hier:

https://justprepare.nl/2025/12/17/naar-eerlijk-duurzaam-handelen/