Om bij te dragen aan financiële weerbaarheid van kinderen ontwikkelden we binnen de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen het ZakgeldProject. Een geslaagd project gericht op gezinnen met kinderen in de basisschoolleeftijd. De deelnemende ouders vroegen zich af: “Is er ook zoiets voor onze pubers?” Een logisch vervolg op deze interventie is een vergelijkbaar project voor 12plussers. Juist de tieners die de overstap maken van basisschool naar middelbare school worden blootgesteld aan verleidingen die hen soms duur komen te staan. 

Tot de werkelijkheid zich aandiende

Het ZakgeldProject als basis nemen en het aanpassen voor 12plussers was een voor de hand liggende optie. Het idee vond weerklank in de praktijk. Daar bleek een behoefte aan een werkwijze om jongeren te supporten bij het financieel volwasen worden. Dus we kozen de titel: “ZakgeldProject 12+” en gingen voortvarend van start. Tot de werkelijkheid zich aandiende.  Dat je een succesvol project niet zomaar kunt kopiëren, weten we natuurlijk al lang. Ook nu sneuvelde die gedachte al snel. Studentonderzoekers Jesse Portengen en Josien van Manen gingen in opdracht van de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen in gesprek met (120) jongeren tussen 12 en 15. Zij vroegen hen: Wat is nodig om goed om te kunnen gaan met geld, hoe leer je over geld en wat wil je nog leren? En zij checkten wat de jongeren vonden van een ZakgeldProject12+. De conclusie van deze student-onderzoekers?

Hou maar op met je ZakgeldProject, dat sluit niet aan bij jongeren.

De jongeren die zij spraken zijn duidelijk in hoe ze de benodigde kennis tot zich willen nemen en weten ook goed wat niet werkt. Ze willen vooral niet gebonden zijn aan langdurige projecten, ze willen niet buiten school worden lastig gevallen met dingen die moeten. En het moet leuk. Kleurrijk. Kort. Muzikaal. Realistisch. Ze willen een spel spelen, een filmpje maken of interactieve lessen waar mensen aan het woord komen die ‘weten waar ze het over hebben’. Het idee dat je ouders betrekt bij een project, roept vooral weerzin op:

Dat gaat echt niet werken! Ik ben ook al 14 jaar hoor en ga echt niet met mijn ouders in een kring zitten. Mijn ouders zitten daar zelf ook niet op te wachten.

Tijdens de gesprekken met de jongeren polsten de studentonderzoekers ook waarvoor ze, spreekwoordelijk, hun bed uitkomen? Stel bijvoorbeeld dat je, zoals bij het ZakgeldProject, geld krijgt wanneer je meedoet aan een project? Ook dat financiële perspectief bleek niet per se overtuigend.

Die vergoeding wil ik wel onder schooltijd krijgen om dan mee te werken, maar na school heb ik daar echt geen zin in. Ik zit al met mijn sport en huiswerk. Als ik tijd over heb ga ik toch liever chillen met vriendinnen.

Als het aan de jongeren ligt, blijft er van een ZakgeldProject, volgens de oorspronkelijke werkwijze, weinig over.

Ontdekken wat niet werkt

De tweede eye-opener kwam via het L€€Rgeldproject van Stichting Leergeld in Houten. Zij zetten een pilot op, gebaseerd op het ZakgeldProject, en richtten zich specifiek op jongeren tussen de 12 en 17 jaar. Het doel was om hun financiële zelfredzaamheid te vergroten door hen een half jaar lang ‘onvoorwaardelijk extra geld’ te geven. Gedurende deze tijd hadden de jongeren elke maand persoonlijk contact met een intermediair van Stichting Leergeld. De pilot gaf jongeren volledige vrijheid over hoe ze het geld besteedden, zonder sturing of verplichtingen.
Hoewel de opzet zorgvuldig was uitgedacht, bleek de aanpak voor een deel van de jongeren niet helemaal aan te sluiten bij hun behoeften en financiële situatie.
Een belangrijke aanname bij de start van de pilot was bijvoorbeeld dat kinderen uit gezinnen met geldzorgen weinig kans zouden hebben om goede financiële vaardigheden op te bouwen. Tijdens de pilot kwamen de initiatiefnemers hiervan terug.

Het merendeel van de kinderen kan al goed met geld omgaan; de toegevoegde waarde van het L€€Rgeldproject was te beperkt.

Hoewel er zeker jongeren waren die moeite hadden met geldbeheer, bleken slechts 5 van de 18 deelnemende jongeren onvoldoende financiële vaardigheden te hebben. In veel gezinnen waar weinig geld is, worden kinderen, volgens de initiatefnemers in Houten, juist door hun ouders gestimuleerd om bewust met geld om te gaan.

Leuk hoor dat zakgeldProject, maar dat werkt niet

Het signaal dat we terug moesten naar de tekentafel kwam na een bezoek aan jongerenwerkers van Rijnstad. De aanwezige professionals luisterden aandachtig naar de uitleg over het ZakgeldProject. Ze stelden wat verhelderende vragen, maar verder was de reactie terughoudend. Tot één van hen het woord nam.

Sommige jongeren hier hebben drie bijbaantjes. Die werken tot half 2 ‘s nachts. Dan komen ze echt niet om 7 uur hun bed uit. Die hebben problemen op school, dat is wat er speelt.

Sommige jongens verdienen 900€ per maand. Maar die moeten het dan thuis afgeven. Dat gaat dan naar hun broertjes en zusjes. Dat zijn niet de jongeren en de ouders die naar uw ZakgeldProject gaan.

Deze werkelijkheid maakte in twee citaten helder dat het ontwikkelen van een ZakgeldProject12+ niet ten goede zou gaan komen aan de jongeren waar het oorspronkelijk voor bedoeld was: jongeren uit financieel minder draagkrachtige gezinnen. Per direct hebben we alle goede bedoelingen gestaakt en veranderden we bovendien de titel van het project. De titel ‘ZakgeldProject12+’ droeg bij aan onze eigen tunnel.

Uit de tunnel

Vaststellen dat je nét niet op het goede pad zit is één. Alle betrokkenen en de subsidiegevers meenemen in het  nieuwe verhaal is twee. Zoeken naar het goede pad is drie. We pakten alle verzamelde informatie bij elkaar en keken opnieuw naar wat er allemaal al voor onze neus lag. Er bleven nog een hoop vragen over. Die zijn we maar gewoon gaan stellen aan jongeren, ouders en professionals: “Wie of wat is er nodig om financieel weerbaar te zijn? En wat hebben ouders uit financieel minder draagkrachtige gezinnen nodig om bij te kunnen dragen aan de financiële weerbaarheid van hun 12plussers?” Alles wat we daarvan leerden hebben we samengevat in een magazine. Dat is een mooie basis om, mét jongeren, een werkwijze te ontwikkelen die écht goed past bij de groep waar het om gaat!

Meer lezen

• Het magazine ‘Van zakgeld naar zelfstandigheid’ lees je hier.
• Binnenkort volgt hier een blog van HAN-Onderzoeker Laura Lenting. Zij schrijft nu aan een vervolgblog met de titel: ‘We zochten, luisterden, leerden … en publiceerden een kennismagazine’ [volgt].
• Eerder beschreven we één van de onderzoeksactiviteiten in de blog King Bob, Kale Korrie en hun sociaal economische positie.
• Studentonderzoekers Jesse en Josien schreven eerder deze blog: De leerling kon geen 20% uitrekenen van 10 euro, maar wilde wel investeren in crypto

De verkenning is uitgevoerd door Gelijkschap en Werkplaast Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen met financiële steun door Rabo Coöperatief Stimuleringsfonds en Sam& voor alle kinderen.