Wat ik leerde tijdens de Week tegen Armoede op de HAN

Van 6 tot en met 10 oktober organiseerden we op de HAN de Week tegen Armoede: een week vol workshops, ontmoetingen en verhalen. In deze blog geen opsomming van activiteiten, maar een persoonlijke reflectie. Want deze week heeft me geraakt — dieper dan ik had verwacht. Wil je meer lezen over deze week: Week tegen Armoede 2025 | HAN

Verhalen die binnenkwamen

Tijdens de opening op maandag woonde ik een Q&A bij met drie jonge mensen die hun ervaringen deelden over hoe het is als je plotseling hoge schulden hebt waardoor je ineens in armoede leeft. Ze vertelden over sociaal isolement, schaamte en het stilzwijgen tegenover vrienden. Over psychische klachten en het gevoel van machteloosheid wanneer je afhankelijk bent van professionals en instanties die procedures soms onnodig ingewikkeld maken.

Toch was hun verhaal geen klaagzang. Integendeel: ze spraken open en eerlijk om ons inzicht te geven in hun leefwereld en ervaringen. Daarbij deelden ze ook waardevolle suggesties over hoe begeleiding beter kan en wat hen in moeilijke tijden het meest heeft geholpen. Hun boodschap was helder en eenduidig: ze willen gezien en gehoord worden. Begrijpen, zonder oordeel. Het klinkt eenvoudig – en toch is dat in de praktijk vaak niet vanzelfsprekend. Tijdens het symposium werd dit ook al krachtig verwoord: jongeren die vastlopen of dreigen vast te lopen, hebben geen tien loketten nodig, maar één mens. Iemand die hun bestaan erkent.

Met bewondering heb ik geluisterd naar al deze sprekers. Zij gaven heldere inzichten en getuigden van hoe zij nu aansluiten bij anderen die ondersteuning nodig hebben, vaak juist omdat ze zelf weten wat het betekent om gezien te worden.

Luisteren zonder oordeel – makkelijker gezegd dan gedaan

Tijdens verschillende workshops en bijeenkomsten tijdens deze week werden praktische tips en tools aangereikt  om mensen die in armoede leven te ondersteunen. Ook werd hierbij benadrukt hoe belangrijk het is om als professional écht te luisteren, zonder oordeel. Om ondersteuning te bieden die aansluit bij iemands situatie, zonder betutteling. Samen kijken naar wat wél mogelijk is. Het klinkt zo logisch en vanzelfsprekend, maar het is toch makkelijker gezegd dan gedaan. Onbedoeld of misschien juist wel met de beste bedoelingen, oordelen we toch. Soms sluipen oordelen ongemerkt en onbedoeld binnen. Bijvoorbeeld wanneer gesproken wordt over de “onlogische keuzes” die mensen in armoede maken. Wat voor mij onlogisch lijkt, kan voor een ander juist een logische stap zijn – vanuit hun context, overlevingsmechanismen of wereldbeeld. Zo’n oordeel, hoe subtiel ook, kan de afstand juist vergroten.

Dakloosheid onder jongeren

Op vrijdag stond het thema dak- en thuisloosheid onder jongeren centraal. Een belangrijk en zeer actueel onderwerp. Uit de meest recente ETHOS‑telling blijkt dat circa 40 % van alle dak- en thuisloze mensen in Nederland jonger is dan 28 jaar.  Dit benadrukt dat dak- en thuisloosheid zich steeds vaker onder jongeren voordoet, wat wijst op een urgent belang van preventie en passende huisvesting voor deze groep.

’s Ochtends vertelden twee Belgische onderzoekers over hun ervaringen met het hoopvolle project Upstream. Dit project, dat zijn oorsprong vindt in Australië, richt zich op vroegsignalering: middelbare scholieren worden via een vragenlijst bevraagd over hun thuissituatie, zodat jongerenwerkers tijdig ondersteuning kunnen bieden. Met succes: maar liefst tien procent van de jongeren gaf aan onzeker te zijn over hun thuissituatie en behoefte te hebben aan een gesprek. Wederom gaat het om hetzelfde fundament: gezien en gehoord worden. Iemand die meedenkt, meeloopt en helpt zoeken naar oplossingen – zodat je er niet alleen voor staat. Momenteel lopen de gesprekken met deze jongeren in Vlaanderen. In andere landen waar Upstreamprojecten eerder zijn gestart blijkt dat dakloosheid onder jongeren met 40 procent is verminderd. 40 procent! Dat zijn niet zo maar aantallen, maar jongeren die NIET op straat zijn beland en (net) op tijd de juiste ondersteuning hebben gekregen.

In de middag was er een hackaton nav een photo voice project met meiden zonder vaste woonplek.  Wederom hoorden we indringende verhalen die vaak buiten beeld blijven. Jonge vrouwen die door omstandigheden op straat belanden. Wat mij het meest raakte, was hun roep om simpelweg gezien te worden. Gehoord te worden. Begeleid te worden door iemand die er écht is – een volwassene, familielid, buur of professional. Iemand die naast je staat, niet om het over te nemen, maar om mee te lopen.

Wat ik meeneem

Wat ik meeneem uit deze week is niet alleen een rugzak vol inzichten, maar vooral een gevoel van verantwoordelijkheid. Jongeren die vastlopen hebben behoefte aan oordeelloze ondersteuning. Aan iemand die naar hen luistert en met hen meedenkt.  We kunnen allemaal iets betekenen. Want iedereen kan die ene persoon zijn die het verschil maakt – student, docent, buur, familielid of professional. Dit geeft hoop, net als het Upstream project. Zou het niet fantastisch zijn als we dit ook in Nederland kunnen organiseren? Met deze overwegingen sloot ik een mooie week af.

Dank aan alle gasten en sprekers voor deze mooie week en rijke inzichten.