Informele sociale netwerken krijgen, zowel in het sociale domein als in de gezondheidszorg, steeds meer aandacht. Akkoorden als GALA, IZA en WOZO benadrukken het belang van bestaanszekerheid en de leefomgeving van mensen als voorwaarden om voor elkaar te kunnen zorgen. De sociale basis en het sociaal werk wordt steeds meer als belangrijke partner gezien in dit transformatieproces naar anders zorgen voor elkaar. Volgens de Sociale Kwaliteit benadering zijn sociale netwerken een van de voorwaarden om deel te kunnen nemen aan de samenleving. Door deze sociale netwerken hebben mensen mogelijkheden om steun te ontvangen en te geven. Fysieke plekken in de wijk dragen bij aan het uitbreiden van informele sociale netwerken; het zijn plekken waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en hun zorgen kunnen delen met elkaar. Deze plekken zijn in het bijzonder van betekenis voor mensen in kwetsbare situaties.

Samen met gemeente Land van Cuijk, welzijnsorganisatie Sociom en inwoners hebben we informele sociale netwerken en betekenisvolle plekken in kaart gebracht in Velp. Met de projectgroep verzamelden we informatie om inzicht te krijgen in plekken in Velp die ertoe doen voor inwoners. We richtten ons daarbij op mensen in kwetsbare situaties zoals eenzaamheid of psychische kwetsbaarheid. We wilden meer inzicht krijgen in de sociale netwerken van deze mensen, manieren waarop zij informele steun ontvangen en welke mensen hierin een belangrijke rol spelen. Ook stelden we onszelf de vraag wat ervoor nodig is om deze manieren van informele steun en het sociale netwerk van mensen in kwetsbare situaties te verstevigen.

Vertrouwen, erkenning en waardering zijn belangrijke voorwaarden om steun te kunnen ontvangen en geven. In een relatief kleine gemeenschap is de bereidheid om elkaar te helpen groot, maar kunnen ook situaties ontstaan waarin bewoners zich buitengesloten voelen: bijvoorbeeld omdat mensen in kwetsbare situaties zich schamen voor hun geestelijke gezondheidsproblemen, zich niet welkom voelen of omdat ze door verminderde mobiliteit niet in staat zijn plekken te bezoeken. Betekenisvolle plekken op loopafstand bieden mogelijkheden om gelijkgestemden te ontmoeten en persoonlijke gesprekken te voeren. Maar deze plekken nodigen nog niet altijd uit tot het delen van zorgen.

Om steun te kunnen ontvangen en geven is het daarom nodig om te kijken naar zowel fysieke als sociale factoren: voor mensen in kwetsbare situaties is het van belang dat plekken fysiek toegankelijk zijn, maar ook dat er een open en gastvrije sfeer is. Verschillende mensen uit het sociale netwerk kunnen hierin een rol spelen, zoals familie, vrienden, buren, vrijwilligers en professionals van maatschappelijke organisaties. Een speciale rol is weggelegd voor vrijwilligers van maatschappelijke organisaties, die vaak meerdere rollen innemen: als vrijwilligers en tegelijkertijd als buren of vrienden.

Samenwerking, met name tussen informele en formele relaties, speelt een belangrijke rol in het verstevigen van sociale netwerken van mensen in kwetsbare situaties. Vanuit ons professionaliseringsthema ‘samenwerken aan sociale kwaliteit’ is de dubbelrol die vrijwilligers van maatschappelijke organisaties innemen dan ook interessant: zij vormen een belangrijke schakel in de communicatie tussen deze informele en formele relaties binnen een sociaal netwerk en dragen bij aan de vindbaarheid en zichtbaarheid van mogelijkheden voor zowel formele als informele steun.

Ben je geïnteresseerd in de vraag hoe je kunt werken aan sociale kwaliteit door de samenwerking tussen informele en formele relaties binnen een sociaal netwerk te verstevigen? Neem dan contact op met Nicole Moorman via nicole.moorman@han.nl.

Wil je meer weten over betekenisvolle plekken in de buurt of wijk, neem dan contact op met Michelle van der Tier via Michelle.vandertier@han.nl.