Dimensies van sociale technologie, een workshop in Twente
Sociale technologie kent verschillende definities. Dus wat bedoelen we er nou mee? Gaat het om sociale doeleinden als inclusie en participatie1, verbinding en interactie2, of ondersteuning bij het (zelf)organiserend vermogen3 van professionals? Hebben we het over een AI-powered sensitieve assistent, of een fraai vormgegeven tactiele CRADL?
Dimensies tegen de wirwar aan mogelijkheden
De grote verscheidenheid en de verschillende verschijningsvormen van sociale technologie maken overzicht moeilijk. Dat zit in de weg bij het maken van beslissingen en toepassen van ervan in de praktijk. Door de mogelijkheden en eigenschappen van de technologie in kaart te brengen met dimensies wil ik dit overzicht creëren.
14 november gaf ik samen met Jelte van Waterschoot de workshop ‘Dimensies van sociale technologie’ bij Saxion in Enschede met partners van de Werkplaats Sociaal Domein Twente (WSDT). Dit is een doorontwikkeling van de workshop op de tribunebijeenkomst van het leeratelier Veerkrachtig Ouder Worden van afgelopen zomer bij de Hogeschool Arnhem-Nijmegen, waarmee een eerste gesprek rondom sociale technologie op gang kwam.
Het doel van de nieuwe workshop was 2-ledig:
- Professionals laten kennismaken met wat er zoal is aan sociale technologie
- Onderzoeken hoe onze geformuleerde dimensies helpen bij het bespreken, begrijpen en toepasbaar maken van sociale technologie.
Voorbeelden van de besproken toepassingen.
Werken met de dimensies
We hebben de dimensies tastbaar gemaakt door touwen te spannen waar de voorbeelden aan opgehangen konden worden. In de workshop kregen professionals in duo’s één dimensie (touw) onder hun hoede. De taak was vervolgens om een voorbeeld dat centraal werd toegelicht, te positioneren op deze dimensie. Voor de dimensie ‘doelgroep’ ontstaat dan bijvoorbeeld een gesprek over of de technologie primair bedoeld is voor bewoners, of voor zorgprofessionals? Door te focussen op slechts 1 dimensie blijft het vraagstuk behapbaar en kun je gemakkelijk tot een positionering komen. En hoor je dat andere duo’s zich over een heel andere invalshoek hebben moeten buigen. In een tweede ronde hebben we de dimensies gewisseld.
Deze dimensies kwamen aan bod:
Oorsprong (behoefte – technologische innovatie)
Technologie die ontworpen is vanuit een gebruikersbehoefte, een vraagstuk, waarbij een technologie gezocht of bij ontworpen moet worden.
Technologische interventies vanuit een vraag naar meer technologie inzet, die mogelijk omgezet kan worden naar oplossingen voor vraagstukken.
Personalisatie (breed – specifiek)
Technologie die voor een breed publiek toegankelijk is en minder afhankelijk is van doelgroepeigenschappen.
Technologie die voor een specifieke doelgroep is, vaak beter in staat om contextafhankelijke variabelen mee te nemen.
Impact (verrijkend – vervangend)
Technologie die vooral de professional een extra mogelijkheid biedt om het werk o.a. efficiënter, leuker, persoonlijker te maken
Technologie die taken van de professional vervangt, dat kunnen administratieve zaken zijn, maar ook relationele aspecten
Professionalisering (proces – kennis)
Technologie die helpt om de werkprocessen van welzijnsorganisaties en sociaal werk organisaties te verbeteren
Technologie die professionals helpt om nieuwe vaardigheden te leren en nieuwe kennis op te doen
Domein-as (zorg – welzijn)
Technologie die individuele ondersteuning biedt aan mensen, en in een directe zorgbehoefte voorziet
Technologie die het welbevinden ondersteunt, stress wegneemt, helpt met contacten maken en leefbaarheid vergroot, vaak gericht op het versterken van eigen regie
Gebruikers (bewoners – beroepskrachten)
Technologie die bewoners ondersteunt
Technologie die professionals ondersteunt
Werken aan de gespannen dimensies
Een kritische blik op toepasbaarheid
Het werken met de dimensies en het bespreken van de voorbeelden leidde tot discussie binnen de thema’s. Zo bespraken we het voorbeeld van een VR bril die werd gebruikt bij complexe scheidingen om het perspectief van een kind te laten ervaren. Op de personalisatie-as ontstond daarbij een gesprek over de toepasbaarheid: Aan de ene kant kan zo’n VR technologie breed toepasbaar zijn in elke situatie waar inleving van waarde is. Maar: zodra de toepassing zelf moet weer heel specifiek worden toegepast op een bepaalde casus. En dat maakt het dan weer kostbaar. De vragen die dit oproept bij elk thema helpen gericht na te denken over toepassing in de praktijk.
Dekken deze dimensies alles af?
Dat denken we niet. Uit de workshop bleek bijvoorbeeld ook dat het positioneren op een zorg- of welzijnshoek helemaal niet zo interessant is (hoewel we dat onderscheid graag blijven maken). Dat is slechts een domeinlabel dat weinig zegt over wat je ermee kan. En sommige voorbeelden laten zich simpelweg niet in één hoekje plaatsen; online hulpverlening wordt bijvoorbeeld zowel door bewoners als professionals gebruikt.
Wel hebben we gezien dat de dimensies een welkom handvat bieden om de technologie te bespreken. En dat is nodig, want zoals werd gezegd is het zoeken in de mogelijkheden lastig, en ontbreekt concreet overzicht. De dimensies zouden een basis kunnen zijn om een beslistool te maken die beter begeleid in dit proces.
Hoe verder?
Er is nu een basis om op voort te bouwen. Dat betekent dat we de aanpak en de dimensies wat grondiger kunnen beschrijven. Daarin nemen we nieuwe projecten en initiatieven mee. Bijvoorbeeld de inzet van AI-tools als gespreksmiddel voor succesvol ouder worden, digitale praatplaten voor de wijkwaardenkaart4, of digitale ondersteuning die ontmoeting mogelijk maakt in verzorgingshuizen.
Ben je benieuwd naar de mogelijkheden van sociale technologie en hoe dat een rol kan spelen voor de vraagstukken in jouw praktijk? Dan kunnen we een workshop in de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem – Nijmegen opzetten. Neem contact op met Jasper Jeurens van het professionaliseringsthema Sociale Technologie.
Referenties/meer lezen:
- Nieuwboer, Schell-Kiehl en van Dam. (2021). Gids expeditie sociale technologie. Geraadpleegd op 4-12-2024, van https://magazines.avans.nl/gids-expeditie-sociale-technologie/voorpagina
- Nieuwboer & Schell-Kiehl. (2023). Sociaal werk kan niet meer zonder digitale technologie. Sociale vraagstukken. Geraadpleegd op 4-12-2024, van https://www.socialevraagstukken.nl/sociaal-werk-kan-niet-meer-zonder-digitale-technologie/
- Wartenbergh, S. (2024). Innovatie met sociale technologie: hoe begin je? Sociaal werk werkt. Geraadpleegd op 4-12-2024, van https://www.sociaalwerk-werkt.nl/werkgevers/innovatie-met-sociale-technologie-hoe-begin-je
- Joosten, H., Brummel, A., Hendriks, F., Klaassen, E., & Smits, R. (2024, mei). Wijkwaardenkaart. https://www.han.nl/projecten/2024/wijkwaardenkaart/