Ester Klaassen, docent-onderzoeker Leeratelier Betekenisvol contact in de wijk: 

Het is alweer even geleden dat het onderzoek over betekenisvolle plekken van start ging bij ons Leeratelier Betekenisvol contact in de wijk, onderdeel van Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen. Dit in opdracht van het welzijnswerk van verschillende gemeenten. Naast twee onderzoekers en een ervaringsdeskundige bestaat het onderzoeksteam uit studenten van de HAN die interprofessioneel leren in de wijk. Inmiddels zijn er heel wat meters door wijken gelopen, zijn er gesprekken gevoerd met bewoners en zijn er plekken ontdekt die van betekenis blijken voor mensen. Dat allemaal om meer zicht te krijgen op hoe sociale infrastructuur kan bijdragen aan sociale interactie, participatie en het tegengaan van eenzaamheid.

Coffee-corner zorgt voor contact
Met nieuwe ogen kijk ik rond in mijn eigen wijk. Plekken waar ik voorheen zonder bijzondere interesse langsliep, vallen nu op en geven me een goed gevoel. Een voorbeeld daarvan is de coffee-corner in mijn supermarkt. Nooit bedacht dat deze een belangrijke sociale waarde kan hebben voor mensen. In Bemmel blijkt de coffee-corner in de Albert Heijn een betekenisvolle plek voor met name ouderen, die daar anderen ontmoeten om een praatje mee te maken, bekenden en onbekenden. Een meneer vertelde dat een kort praatje hem hielp tegen gevoelens van eenzaamheid: ‘Zo heb ik toch nog een beetje contact gehad met anderen vandaag’. Een ontmoeting voor een dame wier sociale kring klein was, leidde tot een uitnodiging voor een kopje koffie bij iemand thuis. Deze vrouw introduceerde haar weer bij de kerk waar ze ook nieuwe mensen ontmoette.

Vrijwilligerswerk
We spraken mensen die veel betekenis gaven aan een plek waar zij vrijwilligerswerk doen, of waar zij deelnamen aan een workshop. Dit was bij de Warmoes, een historische biologische tuin in Lent. Mensen voelen zich hier nuttig en zetten hun talenten in op een plek die voor hen ideologische waarde heeft. Daarnaast is het gevoel om ergens bij te horen belangrijk voor hen. Een gezamenlijk koffiemoment en een groepsapp met andere vrijwilligers zorgt voor verbinding. Opvallend is de rol van de coördinatoren hierbij, die nét een stapje extra zetten voor vrijwilligers die even geen anderen in de buurt hadden om hen op te vangen. Dit wordt gewaardeerd. De coördinatoren dragen uit dat iedereen er mag zijn en talenten heeft om mee te doen.

Verschillen in waardering
Er zijn verschillen in de waardering van sociale infrastructuur tussen wijken. In Lent, een plaats met veel nieuwbouw, met veel jonge gezinnen is de beleving positief van aard. Een schoolplein blijkt daar een plek waar informatie met gelijkgestemden wordt uitgewisseld en nieuwe vriendschappen worden gesloten. In Zwanenveld, een jaren ’70 wijk in Nijmegen, waar veel voorzieningen gesloten zijn, is de beleving negatiever. Door leegstand in een winkelcentrum voelen mensen zich er minder op hun gemak. Ook de sluiting van een buurtcentrum zorgt dat mensen minder verbinding voelen. Een lunchroom met een betrokken eigenaar die mensen bij elkaar aan tafel zet vervangt dit voor sommige mensen. In deze wijk blijkt de groenstrook waar mensen om verschillende redenen lopen een plek waar mensen zich meestal prettig voelen. Door ontmoetingen die daar plaatsvinden voelt iemand zich veiliger.

Resultaten
Deze eerste uitkomsten bieden aanknopingspunten voor welzijnswerkers. Ze krijgen meer inzicht in plekken die vanuit het perspectief van bewoners betekenisvol zijn. Soms zijn dat plekken waar ze niet aan hadden gedacht, zoals de coffee-corner. Hier ontmoeten de welzijnswerkers bewoners die niet eerder in beeld waren,  kunnen ze contacten met sleutelfiguren versterken en kunnen ze het gesprek met gemeenten over betekenisvolle plekken in de openbare ruimte steviger voeren.

Maar naast aanknopingspunten zijn er ook nog vragen. Over sommige perspectieven hebben we nog niet veel informatie, zoals jongeren of bewoners met een beperking. Ook is er behoefte om meer zicht te krijgen op wat plekken precies betekenisvol maakt en welke rol sleutelfiguren daarin spelen. Er is interesse in een tool die werkers kunnen gebruiken in gesprek met bewoners over de wijk en de plekken daarin. Kortom, nog genoeg te doen. Op dit moment onderzoeken we betekenisvolle plekken in Lindenholt en Lent, maar ook na de zomer gaan wij nog door in andere wijken. Ondertussen kijk ik nieuwsgierig rond in mijn omgeving naar plekken die betekenisvol kunnen zijn. Misschien neem ik ook wel af en toe een kopje koffie en sta ik even stil in de coffee-corner van mijn supermarkt.

Aan dit onderzoek werken mee: Masha Gromova (ForteWelzijn), Marianne te Bokkel (Stichting Welzijn Lingewaard), Fenna Hendriks, Hannah Wiersinga, Paul Reuling en Jeanine Vermeulen (Bindkracht10), Robin Smits en Annica Brummel (Leeratelier Betekenisvol contact in de wijk, Hogeschool Arnhem en Nijmegen) en studenten.