Een blog over rijkdom onder agrariërs

Door Nadia Hussaini, in samenwerking met Lisa Bremer en Myrthe Verhaegh
Studenten Verpleegkunde en Social work, jaar 2, aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Daar zitten wij dan, klaar voor weer een volgend gesprek. Dit keer een ander gesprek dan normaal; een online teams-gesprek. Lisa, student social work aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, heeft vandaag het woord. Het gesprek wordt gevoerd met Maud.

Jeugd

Maud is een boerendochter-en kleindochter van agrariërs. Ze heeft er zelf bewust voor gekozen om geen boerin te worden. Als we vragen waarom Maud er bewust voor gekozen heeft om geen boerin te worden antwoordt ze al stellig dat het een leven is ‘’waarbij je twenty-four-seven aan moet staan’’ en dat vrijheid en het doen en laten wat je zelf wilt belangrijk is voor haar. Een punt wat Maud als een beperking zag in haar jeugd, was onder andere dat de koeien iedere dag om 5 uur gemolken moesten worden en dat ze, als ze van huis waren, iedere dag om half 5 thuis moesten zijn om te eten en de koeien daarna te melken. Desalniettemin spreekt ze met veel lof en respect over het beroep van haar ouders en grootouders. Ook vertelt ze: ‘’het is de mooiste manier om zo op te groeien, zo één te zijn met de natuur en alles om je heen’’. Maud heeft een broer die al bij het bedrijf zit en die het bedrijf ook wil gaan overnemen. Daar zit ook een gunfactor aan, omdat de andere kinderen ook een deel erven van het bedrijf. Als zij hun deel willen erven, kan het bedrijf nooit voortgezet worden. De andere kinderen gunnen hun broer het bedrijf, waardoor het voortgezet kan worden. Maud vertelt dat ze ziet hoeveel passie haar broer heeft voor het bedrijf en de dieren; ‘’Hij heeft ruim 300 koeien, maar hij weet precies wie welke koe is, wie de moeder en vader is, wie de grootste en wie de kleinste is, wat voor een gedrag ze vertonen en ga zo maar door. Dat hij zo dicht bij zijn dieren staat, dat vind ik machtig mooi’’.

Boerderij

De ouders van Maud hebben een melkveebedrijf. Maud hielp vroeger wel eens met het voeden van de kalfjes, maar was verder niet actief op het bedrijf. Wel is het echt een familiebedrijf. De boerderij hangt ook veel af van de natuur. Wanneer het een tijd niet heeft geregend, is de bodem droog. Gewassen groeien bijna niet en dan is er al snel een probleem. Op die manier kunnen er ook geen voedselreserves worden opgebouwd, waardoor je een dreigend tekort kunt krijgen aan voedsel voor je dieren. Niet alleen het klimaat is soms een uitdaging. Boeren hebben ook te maken met de energietransitie die grotendeels zijn beslag vindt in het landelijk gebied. In de omgeving zijn nu veel grote projectontwikkelaars die zonnevelden op landbouwgrond aanleggen. Sommige boeren die, als de situatie anders was geweest, nog wel wat jaren door hadden willen gaan met hun bedrijf om het vervolgens aan een andere boer te verkopen, komen in de verleiding om hun landbouwgrond aan projectontwikkelaars te verkopen. Daar staat immers een grote zak geld tegenover, die het pensioen vormt voor zo’n boer.

Maar als er eenmaal zonnepanelen op de bodem staan, kan er geen landbouw meer bedreven worden. Veel boeren zien hun bedrijf liever overgenomen worden door een (jonge) opvolger of een andere landbouwer, maar die kunnen vaak niet zoveel geld betalen als een projectontwikkelaar. Dit stelt de boer voor een dilemma: generatielang bewerkte landbouwgrond doorgeven aan de volgende of een andere landbouwer, of verkopen voor een goed pensioen aan een zonnevelden-projectontwikkelaar. Er ligt tegenwoordig heel veel druk op de grond in het landelijk gebied.

Werk

Maud zet zich tegenwoordig  in voor de agrarische sector via haar werk. Ze wilde iets doen met mensen en ze wilde het verschil kunnen maken. Ze heeft er bewust voor gekozen om voor een baas te werken. Die luxe, daar koos ze specifiek voor.

Jongeren en boeren

Maud heeft ook veel contact met agrarische jongeren en vertelt dat ze van hen vaak hoort dat ze het moeilijk vinden om op te groeien in een tijd waarin het voelt alsof ze zich vaak moeten verklaren en uitleggen. In de vorige generatie van boeren was dat anders. De boeren voelen zich nu al snel afgespiegeld als slechteriken. Bijvoorbeeld door berichtgeving over dat de boeren niet goed voor hun dieren zorgen en het milieu vervuilen en dat het ze niks kan schelen. Terwijl, als je mensen in de sector kent, je weet dat al die zaken niet waar zijn ze zich anders echt wel aantrekken. Ook doet het pijn dat andere mensen zo over hun verzorging voor hun dieren praten.

Maatschappij

Veel boeren willen meer in contact komen met de samenleving en omgeving. Bijvoorbeeld door een open boerderij-dag te organiseren, waarbij mensen kennis kunnen maken met het boerenleven. Want hoe verder je ergens van af staat, hoe onbekender het wordt. Niet alleen de boerderij hoeft open te zijn, tegenwoordig is er via social media ook veel te bereiken. Denk daarbij aan podcasts of een interview via een Facebook pagina. En als mensen dan vragen waarom de kalfjes bij de koe worden weggehaald, dat er dan ook een gesprek over mogelijk is.

Rijkdom

Maud heeft het in haar jeugd goed gehad, de opbrengst was prima. De kostprijs van de melk tegenover de opbrengst was eerder wat meer in balans. Tegenwoordig stijgt de kostprijs, maar blijft de melkprijs hetzelfde, waardoor het moeilijker wordt om het recht te trekken. “Als je de uren die een boer werkt voor zijn of haar bedrijf om zou zetten in uurloon, dan zou je het er nooit uit kunnen halen’’

Veel boeren hebben veel kapitaal in de vorm van grond, stallen, machines en dieren. Dat betekent echter niet dat je rijk bent. Denk bijvoorbeeld aan een eventuele hypotheek of leningen op het kapitaal. Armoede kun je ook hebben als je niet gelukkig bent met wat je doet in je leven. Boeren hebben veel passie voor hun beroep en daarmee kun je wel zeggen dat ze misschien wel rijker zijn dan sommige mensen.

In Nederland zijn er Natura2000 gebieden. Dit zijn speciale gebieden die worden gekenmerkt als natuurgebied. In de stikstofcrisis worden boeren die te dicht bij zo’n gebied wonen ‘knelgevallen’ genoemd. Zij kunnen gebruik maken van de vrijwillige uitkoopregeling. Ik merk in mijn contact met boeren dat veel van hen onzeker hierover zijn, want “het is nu nog vrijwillig, maar wat als er niet genoeg boeren zijn die zich vrijwillig aanbieden? Wordt ik dan er uitgezet? Moet ik dan mijn droom, passie, mijn huis en mijn liefde voor dit bedrijf opgeven?’’ Bovendien houdt de inkoopregeling in dat je geld krijgt voor je bedrijf, maar nooit meer ergens anders een boerderij kan/mag starten. “Dan heb je wel een zak met geld en ook rijkdom in die zin, maar dát wat je echt gelukkig maakte ben je kwijt en dan kan daar geen zak met geld tegen op, want rijkdom zit in alles en niet alleen in dat wat je op je rekening ziet.”

Dit verhaal is een onderdeel van de Verhalenkamer. We weten door onderzoek dat veel agrariërs het financieel krap hebben. De Verhalenkamer is een initiatief van de Zorgalliantie en de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem & Nijmegen, het vertelt de verhalen ‘achter de cijfers’. Hier kunt u meer verhalen lezen.