In september 2020 is bij de Academie Sport en Bewegen gestart met een geheel vernieuwd afstudeerprogramma binnen de opleiding Sportkunde. Een jaar later is er ook binnen de ALO gestart met het nieuwe afstudeerprogramma. In beide opleidingen wordt programmatisch getoetst. Als lid van het Expertiseteam Sports and Exercise Nutrition begeleid ik op dit moment als afstudeercoach met name Sportkunde studenten. Op basis van mijn ervaringen binnen het afstudeerprogramma geef ik mijn visie op het programmatisch toetsen, het onderzoekend vermogen van een Sportkunde student en hoe ik als afstudeercoach studenten begeleid in hun ontwikkeling tot een startbekwaam hbo-professional.

Programmatisch toetsen

Programmatisch toetsen is een vorm van leren en toetsen met als doel om breder te kijken naar de student als geheel. De focus binnen het onderwijs komt steeds meer te liggen op het leren als continue proces, in plaats van het beoordelen en becijferen van het leren (Vernieuwenderwijs, 2019). Het programmatisch toetsen sluit goed aan bij de visie van Academie Sport en Bewegen op het leren en opleiden binnen de Academie. Ontwikkelingsgericht leren staat centraal binnen het afstudeerprogramma, waarbij de student wordt gezien als eigenaar van zijn/haar leerproces en ontwikkeling tot startbekwaam hbo-professional. Binnen ontwikkelingsgericht leren is er geen enkele zak-slaagbeslissing op basis van één datapunt. Daarnaast is er continu dialoog met de student door middel van feedback, om zo zelfsturing en zelfregulatie te bevorderen. Het eindoordeel is een menselijk oordeel op basis van voldoende beoordelaarsexpertise. Een beoordelaar maakt uiteindelijk de beslissing of iemand geslaagd is, echter is deze beslissing gebaseerd op meerdere datapunten van professionals uit het werkveld, medestudenten en docenten. Op basis van deze visie is het afstudeerprogramma van Sportkunde onderverdeeld in leeruitkomsten gebaseerd op vier competentiegebieden:

1. Sport- en beweegactiviteiten ontwikkelen en aanbieden
2. Praktijkverbetering ontwikkelen
3. Samenwerken en managen
4. Professionele identiteit ontwikkelen

Sportkunde studenten hebben minimaal een studiejaar de tijd om hun ontwikkeling ten aanzien van de leeruitkomsten aan te tonen. Omdat studenten de afstudeeropdrachten bij één organisatie uitvoeren, betekent dit dat zij daar veel werkervaring opdoen. De student zal bij aanvang van het afstudeerprogramma gaan inventariseren welke praktijkvraagstukken er liggen en op welke manier deze vertaald kunnen worden naar de competenties. Uiteraard zullen studenten hierin begeleid worden door de afstudeercoach.

Als afstudeercoach zie ik een grote meerwaarde voor studenten om een heel jaar af te kunnen studeren bij één organisatie. Studenten krijgen de tijd zich te verdiepen in de organisatie, leren de bedrijfscultuur kennen en kunnen aanbevelingen, geformuleerd vanuit een praktijkvraagstuk, implementeren in de organisatie. Een student moet dus aantonen dat hij een startbekwaam hbo-professional is ten aanzien van 4 competenties. Hoewel het ontwerpen en uitvoeren van onderzoek en het implementeren van de aanbevelingen tot uiting komt binnen de competentie praktijkverbetering ontwikkelen, komt het ontwikkelen van onderzoekend vermogen ook binnen de andere competenties terug.

Onderzoekend vermogen

Binnen hbo’s is er een kentering van het perspectief op onderzoekend vermogen; dat niet alleen gecentreerd is binnen de scriptie, maar ook elders aan de orde komt en getracht wordt te stimuleren. Een hbo professional is bij uitstek iemand die een brug kan slaan tussen wetenschap en praktijk, om de beroepspraktijk blijvend te verbeteren (Van der Velde et al., 2020). Andriessen (2016) stelt dat het hbo opleidt tot een diversiteit aan beroepen waarin een combinatie van vaardigheden, houding en kennis van belang zijn. Voor het toetsen van praktijkgerichte competenties is meestal een scala aan verschillende soorten toetsen nodig waarvan het schrijven van scriptie in de vorm van een advies, er één kan zijn. Reflectie, evidence based practice en innovatie zijn elementen van het onderzoekend vermogen van een hbo student. Innovatie van de beroepspraktijk wordt belangrijk gevonden door de Vereniging van Hogescholen (z.d.). De Vereniging Hogescholen is dan ook van mening dat het ontwikkelen van innovaties in de beroepspraktijk gestimuleerd moet worden door praktijkgericht onderzoek. Het onderzoekende vermogen van een student betekent eveneens een kritische houding van een student ten aanzien van bijvoorbeeld voedingshypes, zoals een koolhydraatarm dieet of intermittent fasting om gewicht te verliezen. In hoeverre ga je als Sportkundige mee in deze trends? Is de student bekwaam om de kwaliteit en inhoud van gegevens uit bronnen te beoordelen?

Het onderzoekend vermogen wordt tijdens het afstudeerprogramma op verschillende manieren getoetst en studenten hebben de mogelijkheid hier een eigen invulling aan te geven. Zo kunnen studenten bijvoorbeeld een opname van een feedbackgesprek met de stagebegeleider of een onderbouwingsrapport van een vernieuwd beweeginterventie indienen als bewijsstuk. Een mooie ontwikkeling is dat de competentie professionele identiteit van een student een belangrijke rol heeft binnen het afstudeerprogramma. Het onderzoekend vermogen, vertaald naar het reflectief vermogen van de student, maakt de student straks weerbaar en krachtig om de beroepspraktijk in te gaan.

De rol van de afstudeercoach

Als afstudeercoach vind ik het belangrijk dat ik de student ken door het opbouwen van wederzijds vertrouwen. Op basis van het vertrouwen begeleid ik samen met andere afstudeercoaches de student in het leerproces. Elementen die ik in de begeleiding terug laat komen om het onderzoekend vermogen te stimuleren is bijvoorbeeld peerfeedback. Wekelijks levert een student een gedeelte van de uitwerking van een leeruitkomst aan bij medestudenten met concrete feedbackvragen. Als afstudeercoach stimuleer ik studenten feedback te geven die kwalitatief op niveau is, waarbij ik bijvoorbeeld feedback stadia van Van Popta (2017) hanteer. Het geven van peerfeedback bevordert het kritisch denken en het probleemoplossend vermogen. Bovendien stimuleert het studenten hun eigen leerproces te evalueren, controleren en reguleren (Van Popta, 2017).

Tweewekelijkse intervisiemomenten in een groepje van maximaal zes studenten is ook een vorm waarbij ik als afstudeercoach het onderzoekend vermogen van de student stimuleer. Aan de hand van een methodiek, bijvoorbeeld ‘omdenken’, wordt aan de hand van prikkelende vragen een probleem van een student omgedacht tot een mogelijkheid. Het probleem van de inbrenger kan gerelateerd zijn aan stage, bijvoorbeeld:  “ik vind het lastig om feedback te vragen aan mijn stagebegeleider, omdat hij het al zo druk heeft” of op persoonlijk vlak: “Ik weet niet of ik het werk als Sportkundige leuk vind”. Intervisie is dus een van de manieren die de onderzoekende houding van een student kan versterken, met de focus op het kritisch denken en het vinden van mogelijke oplossingen (Van der Donk & Van Lanen, 2009; Imants et al., 2010).

Literatuurlijst

• Andriessen, D. (2016). Drie misverstanden over onderzoek in het hbo. Hoger Onderwijs Management. 2016;05
• Donk, C. van der, & Lanen, B. van (2009). Praktijkonderzoek in de school. Bussum: Coutinho.
• Imants, J.G.M., Veen, K. van, Pelzer, B.J., Nijveldt, M.J., & Steen, J. van der (2010). Onderzoeksgerelateerde activiteiten in het dagelijks werk van leraren. Pedagogische Studiën, 87 (4), 272-288.
• Popta, E. van, Kral, M., Camp, G., Martens, R. L., & Simons, P. R. J. (2017). Exploring the value of peer feedback in online learning for the provider. Educational Research Review, 20, 24-34
• Velde, M. van der, Munneke, L., Jansen, P. & Dikkers, J. (2020). Onderzoekend vermogen in de praktijk. Concept Uitgeefgroep: Hilversum.
• Vereniging Hogescholen (z.d.). Onderzoek is een belangrijk fundament. Geraadpleegd op 19 april 2022, van https://www.vereniginghogescholen.nl/standpunten/onderzoek-is-een-belangrijk-fundament
• Vernieuwenderwijs (2019). Programmatisch toetsen: waarom, wat en hoe? Geraadpleegd op 19 april 2022, van https://www.vernieuwenderwijs.nl/programmatisch-toetsen-waarom-wat-en-hoe/