Door Sarai Pannekoek

Naast dat vitamine D een belangrijke rol speelt bij de botgezondheid, zijn er aanwijzingen dat de vitamine D status invloed kan hebben op de algemene gezondheid en het prestatievermogen van de atleet. Onderzoekers suggereren dat een sufficiënte vitamine D status de prestatie van de atleet verbetert. Uit onderzoeken blijkt dat vitamine D een belangrijke rol speelt bij de immuunfunctie, regulering van ontstekingsreacties in het lichaam en de spierfunctie. Vanwege onvoldoende UVB-straling, is het in Nederland niet mogelijk gedurende de wintermaanden vitamine D aan te maken middels blootstelling van de huid aan zonlicht. Hierdoor is de kans groot dat atleten in Nederland een insufficiënte of deficiënte vitamine D status hebben in deze tijd van het jaar.

Vitamine D is een in vet oplosbare vitamine en kan op twee manieren worden aangemaakt in het lichaam: door voedingsinname van producten die deze previtamine bevatten en middels blootstelling van de huid aan zonlicht. Previtamine D wordt in het lichaam, door de lever en de nieren, omgezet in de actieve vorm van vitamine D.

Voeding
Natuurlijke bronnen die vitamine D bevatten zijn vette vis, eidooiers en zongedroogde paddenstoelen. In Nederland worden margarine, halvarine, en bak- en braadproducten verrijkt zijn met 7,5 µg vitamine D per 100 gram. Voeding levert een kleine bijdrage aan de vitamine D status in het serum, doordat het lichaam gemiddeld 50% van het in de voeding aanwezige vitamine D absorbeert. Vooral de consumptie van vette vis levert een bijdrage aan de vitamine D status, omdat het gemiddeld 10 µg vitamine D bevat. De Gezondheidsraad adviseert twee keer per week vis te consumeren, waarvan één keer vette vis. Voorbeelden van vette vis zijn: makreel, haring, zalm, paling, heilbot, bokking, sardines en forel.

Zonlicht
Vorming van vitamine D in de huid, onder invloed van UVB straling uit het zonlicht, is de belangrijkste bron voor de vitamine D voorziening. Negentig procent van de vitamine D behoefte komt door de blootstelling van de huid aan zonlicht. Verschillende factoren zorgen ervoor dat de productie van vitamine D in de huid af- of toeneemt:

– Geografische locatie; onderzoeken tonen aan dat vitamine D niet kan worden geproduceerd in de wintermaanden op breedtegraden groter dan 35° N, doordat de zonnestraling verzwakt wordt door de atmosfeer.
– Seizoen; verschillende onderzoeken rapporteren in de zomer en herfst hogere vitamine D waarden dan in de winter en lente. De zon staat tijdens de wintermaanden in Nederland een stuk lager aan de horizon. Hierdoor moet de straling door een veel dikkere laag atmosfeer, en is de UVB straling minder sterk. De productie van vitamine D in de huid neemt dan af.
– Tijdstip van de dag; UVB straling is het sterkst in de middag. In de ochtend/avond is de UVB straling afgezwakt, waardoor de productie van vitamine D in de huid afneemt.
– Kleding; het dragen van kleding verminderd de blootstelling van de huid aan zonlicht, waar-door de productie van vitamine D afneemt.
– Huidpigmentatie; mensen met een zeer lichte huid verbranden snel bij blootstelling van de huid aan zonlicht. Hierdoor neemt de vitamine D productie af. Mensen met een donkere huid maken minder snel vitamine D aan door blootstelling van de huid aan zonlicht, vanwege hun huidpigmentatie.
– Buitenactiviteiten; Het is belangrijk voldoende buiten te komen, buitenactiviteiten zorgen ervoor dat de productie van vitamine D in de huid toeneemt.
– Zonnebrandcrème; onderzoeken tonen aan dat het gebruik van zonnebrandcrème ≥ SPF 15 de productie van vitamine D in de huid remt.

De Gezondheidsraad
De Gezondheidsraad heeft de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor vitamine D voor volwassenen van 19-50 jaar, vastgesteld op 2,5 µg vitamine D per dag uit voeding. Daarnaast adviseren zij om iedere dag minimaal 15 minuten buiten te komen, waarbij handen en hoofd onbedekt zijn. Voor personen met een donkere huidskleur, of mensen die niet voldoende buitenkomen geldt een suppletieadvies van 10 µg vitamine D per dag.

Onderzoek
Atleten met een groot risico op vitamine D insufficiëntie en deficiëntie zijn zij die binnen sporten, verblijven op hoge breedtegraad en een donker getinte huid hebben.

Momenteel wordt door Renske Geers en Saraï Pannekoek, onder leiding van Ingrid Ceelen en Floris Wardenaar, onderzoek verricht naar de vitamine D inname en status bij topsporters. De vitamine D inname en status in het bloed worden verzameld als onderdeel van een topsporttraject. Floris Wardenaar maakt deel uit van het team Voeding van NOC*NSF en binnen dit team voorziet hij in de begeleiding van topsporters.

Tevens ontwikkelen deze twee vierdejaars Voeding en Diëtetiek studenten een screeningsinstrument om sporters die risico lopen op een insufficiënte- of deficiënte vitamine D status in kaart te brengen. Met behulp van dit screeningsinstrument kunnen sportdiëtisten overwegen om de vitamine D status van de sporter te laten bepalen, zodat deze geoptimaliseerd kan worden.