Op 31 januari 2018 vond de eerste VoetbalVoeding Conferentie plaats op de KNVB Campus te Zeist. HAN Sport en Bewegen en de KNVB hebben samen deze dag georganiseerd met als doel het optimaliseren en professionaliseren van de voedingsbegeleiding binnen het betaald voetbal. De sprekers op de VoetbalVoeding Conferentie hebben deze dag de nieuwste inzichten gedeeld over ‘voetbalvoeding’ voor professionele voetballers op het hoogste niveau. In dit verslag lees je korte samenvattingen per presentatie.

Naomi Brinkmans, onderzoeker HAN Sport & Bewegen en sportdiëtist KNVB en PSV, heeft de resultaten van de ProSoccer Study met ons besproken, waarbij ze in is gegaan op het energiegebruik en de voedingsinname van profvoetballers per positie.

In deze studie zijn 41 spelers geïncludeerd, spelend bij 3 verschillende Eredivisieclubs. Het gemiddeld gemeten energieverbruik was gemiddeld met ongeveer 3300kcal. Er was een sterke correlatie gevonden tussen totaal gewicht (en nog sterker met vetvrije massa) en energiegebruik. Middenvelders hadden hierbij het hoogste gebruik per kg lichaamsgewicht en keepers het laagst. Echter, gezien keepers het zwaarste zijn en middenvelders het lichtste, kwam het totaal gemiddeld energiegebruik weer uit rond de 3300kcal. Ditzelfde geldt ook voor verdedigers en aanvallers.

Kijkende naar de energie en macronutriënt-inname is duidelijk zichtbaar dat voetballers de voedingsinname afstemmen op de fysieke belasting, waarbij de inname van energie en koolhydraten het hoogste was op een wedstrijddag en vervolgens een trainingsdag en rustdag. De inname van eiwitten was nagenoeg gelijk op alle dagen. Of dit bewuste keuzes zijn geweest is lastig te zeggen gezien zij ook door het voedingsaanbod en staf gestuurd (kunnen) worden naar een volgens hen gewenste voedingsinname.

De gemeten koolhydraat-inname ligt onder de koolhydraatrichtlijn voor voetballers, van 5-7g/kg op trainingsdagen en 7-12g/kg in wedstrijdvoorbereiding. Voetballers zijn afhankelijk van koolhydraten als voornaamste brandstof tijdens wedstrijden waarbij 10-12km wordt afgelegd met ongeveer 2000m op snelheden boven de 14km/u. De koolhydraatinname van voetballers is op training en rustdagen waarschijnlijk voldoende met een gemiddelde inname van ~4g/kg, maar in aanloop naar de wedstrijd zou nog winst behaald kunnen worden. Een continue hoge koolhydraat-inname is voor voetballers echter ook niet haalbaar gezien dit niet past binnen het gemeten energiegebruik. Huidige koolhydraat-aanbevelingen liggen waarschijnlijk te hoog. Ook is er voor voetballers nog winst te behalen in de eiwitspreiding over de dag, welke momenteel niet optimaal is. De totale dagelijkse inname is echter wel ruim voldoende.

Kortom, in de voedingsbegeleiding van voetballers zou dan ook de koolhydraatbehoefte per individu en per type dag bepaald moeten worden, naast een focus op een betere eiwitspreiding over de dag.

Peter Res, voedingskundige bij AFC Ajax, heeft ons meegenomen in de rol van voeding bij blessures en heeft hierbij de laatste wetenschappelijke inzichten met ons gedeeld. Spelers hebben soms weinig interesse in voeding, maar zodra ze geblesseerd raken is die interesse er ineens wel: spelers willen zo snel mogelijk weer op het veld staan.

Voetballers hebben bij blessures vaak een positieve energiebalans. Als diëtist/voedingskundige binnen de club kan je hierop inspelen door adviezen te geven over het minderen van vloeibare- en bewerkte voeding, het verminderen van het aantal verleidingsmomenten, eten dat het meest verzadigt (veel vezels, eiwitten en volume), de voetballer aandacht laten hebben voor het eten en zorgen voor voldoende slaap.

Bij blessures treed er spiermassaverlies op. Leucine is de belangrijkste trigger voor eiwitsynthese. Bij training wordt je spier gevoeliger voor leucine en bij een blessure dus minder gevoelig met spierafbraak tot gevolg. Praktische adviezen m.b.t. de eiwitinname zijn: consumeer elke 3-4 uur een maaltijd met 20g-40g eiwitten en neem nog een eiwitmaaltijd vlak voor het slapen.

Sommige voedingsmiddelen hebben een ontstekingsremmende werking. Denk hierbij aan verse groenten en fruit, noten, olijfolie en vette vis. Zorg dat een speler voornamelijk deze voedingsmiddelen consumeert om het herstel te bevorderen.

Uit (gering) wetenschappelijk onderzoek blijkt dat pezen sneller groeien bij de inname van collageen in combinatie met vitamine C. Gelatine bevat veel collageen. Probeer daar waar de blessure het toelaat deze 3x per dag te belasten, met 30-60 minuten voor de belasting 15g gelatine + 200mg vitamine C om de collageenaanmaak in het lichaam te optimaliseren.

Giel Kirkels, manager KNVB Kenniscentrum, en Peter Blangé, prestatie & innovatiemanager KNVB, gaven samen een rondleiding over de compleet vernieuwde KNVB Campus. Zij namen de aanwezigen mee in de geschiedenis alsook de missie en visie van de KNVB en hoe zij dit met de vernieuwde Campus pogen te bereiken. Na de rondleiding was het tijd voor de lunch volgens het FoodConcept. Dit concept is ontwikkeld door HAN Sport en Bewegen en stuurt op eenvoudige wijze door middel van kleuren en verhoudingen de voetballers of congresbezoekers in een voedingsadvies afgestemd op de inspanning, leefstijldoel of type dag.

Robert Naughton, performance nutritionist bij Celtic FC, heeft ons inzicht gegeven over hoe hij de voedingsadvisering in de praktijk bij Celtic FC uitvoert. De spelers van Celtic FC hebben een zeer intensief voetbalprogramma. Zo hebben zij in de maand november 9 wedstijden gespeeld en in de maand december 10 wedstrijden.

Robert gaf aan dat in deze periode voornamelijk koolhydraten erg belangrijk zijn. Zo streeft hij naar een koolhydraatinname van 8g/kg lichaamsgewicht voor de spelers. Omdat de inname zo hoog moet zijn, zorgt Robert, in samenwerking met de kok, dat er een grote variëteit aan koolhydraatrijke producten aan de spelers aangeboden wordt. In dit grote aanbod laat hij de spelers zelf kiezen welke koolhydraatrijke producten zij consumeren.

Het voedingsaanbod voor de wedstrijd verandert nooit omdat de spelers vasthouden aan dingen die zij gewend zijn om te eten voor de wedstrijd. Op een wedstrijddag is het belangrijk om vetrijke voedingsmiddelen en groenten zo veel mogelijk te vermijden, omdat deze zorgen voor een vertraagde vertering en dus opname van voedingsstoffen. Voor de wedstrijd is de inname van koolhydraten erg belangrijk. In de rust van een wedstrijd is het belangrijk deze koolhydraten aan te vullen, want na 60 minuten inspanning raakt de glycogeenvoorraad in de spieren leeg wat zorgt voor prestatieverlies.

Supplementen kunnen in deze periode ook nuttig zijn. Het gebruik van supplementen wordt per speler individueel afgestemd. Denk hierbij aan isotone sportdrank en voedingsmiddelen die veel suikers bevatten. Na de wedstrijd is het belangrijk om de koolhydraten weer aan te vullen en te focussen op de eiwitinname. Bij Celtic FC worden eiwitshakes, isotone sportdrank en voedingsmiddelen in de kleedkamer gelijk aan de spelers aangeboden. Vocht en elektrolyten worden zowel voor, tijdens als na de wedstrijd aangeboden.

Bij de oudere jeugdspelers focust hij op een goede spiergroei, waarbij hij ze voeding laat begrijpen door ze mee te nemen naar de keuken. Bij alle spelers is het belangrijk om ze te betrekken in het voedingsaanbod. Vraag aan hen wat ze lekker vinden en zorg voor voldoende variatie in het aanbod.

Gerard Kemkers, manager Topsport & Talentontwikkeling bij FC Groningen, heeft ons verteld over de samenwerking tussen de diëtist en andere disciplines binnen een club. Ook heeft hij zijn inzichten gedeeld over hoe de opleiding van spelers volgens hem zou moeten zijn.

Momenteel zijn de jeugdelftallen voornamelijk gefocust op het winnen van wedstrijden en kampioen worden. Gerard wil hier graag een shifting in zien: in plaats van dat het worden van kampioen in de jeugd voorop staat, moet de ontwikkeling van de spelers voorop staan. Je hebt een goede jeugdopleiding als er veel spelers doorbreken naar het eerste elftal. Laat dat dan ook de dagelijkse focus zijn. In de jeugd moet je focussen op de individuele ontwikkeling van spelers. Stel het talent centraal en niet het teamresultaat. Uiteraard moet je daarbij kijken naar wat een speler moet kunnen als hij in de eredivisie speelt en op basis hiervan terugwerken naar de jeugd. ‘Door ontwikkeling komt resultaat.’

Momenteel staat – binnen het ‘ranglijstdenken’ – de coach centraal en moeten spelers zich aanpassen aan de werkwijze en benadering van de coach. Dit zou juist omgedraaid moeten zijn. Ook moeten specialisten in de huidige werkwijze, zoals bijvoorbeeld een diëtist, een coach veelal overtuigen om iets aan te passen/in te voegen in het programma van het team of de individuele speler. De jeugdige en talentvolle voetballer zou juist centraal moeten staan, met hier omheen verschillende specialisten die de speler helpen naar zelfstandigheid en volwassenheid te groeien. De coach en de voetballer van de toekomst moet meer ontwikkelgericht zijn. Gekoppeld aan prestatiedrang, ligt daar een belangrijke sleutel naar de toekomst.

Afke van de Wouw, sportpsycholoog bij WOUW Performance Coaching en Vitesse, heeft ons meegenomen in de wereld van de sportpsychologie. Zij vertelde hoe gedragsverandering bewerkstelligd kan worden bij spelers, met name m.b.t. het omgaan met druk.

Een speler zit in een 4-staps leerproces: onbewust onbekwaam, bewust onbekwaam, bewust bekwaam en onbewust bekwaam. Tijdens de training wil je een speler bewust bekwaam hebben. Tijdens een wedstrijd moet deze onbewust bekwaam zijn. Een speler dient tijdens de wedstrijd in een optimale spanningstoestand te zijn. Niet te gespannen, maar ook niet te ontspannen. Beide kunnen leiden tot een slechte prestatie. Ademhalings- en ontspanningsoefeningen kunnen helpen bij deze spanningsregulatie.

Sportpsychologie wordt omschreven als alles wat we denken, voelen en doen in sportsituaties. Om tijdens een wedstrijd goed te presteren moet een speler in een optimale toestand zijn. Een sportpsycholoog kan hierbij helpen. Zij ondersteunen spelers bij het (snel) nemen van beslissingen in de wedstrijd en hoe om te gaan met druk. Een manier om een speler hierin te trainen is door middel van verbeelding. Hierbij wordt een levensechte ervaring gecreëerd in je hoofd met gebruik van alle zintuigen op een positieve manier. Een speler zal hierdoor beter presteren, omdat hij voorbereid is op bepaalde scenario’s, sneller zal reageren in situaties en bewegingen en acties inslijpen. Ook zorgt het ervoor dat een speler zich beter zal focussen, meer ontspant en meer zelfvertrouwen zal hebben.

In de begeleiding van spelers dien je ze geen dingen op te leggen die ze moeten doen (moetivatie), maar ze zelf laten meedenken en spelers inspireren (motivatie).

Jan-Willem van Dijk, teamleider expertiseteam Sport & Exercise Nutrition bij HAN Sport en Bewegen, sloot de dag af om samen met de aanwezigen mee te denken over ‘de toekomst van voeding en voetbal’. Belangrijkste punten die naar voren kwamen waren het creëren van een breder draagvlak voor voeding in de voetballerij, het organiseren van meer bijeenkomsten en het delen van kennis waarbij sportdiëtisten en –voedingskundigen van elkaar leren. Om dit ook voor elkaar te krijgen, met een sportdiëtist of –voedingskundige werkend binnen een betaald voetbalorganisatie, zullen ook trainers en beleidsmakers meegenomen moeten worden in de wereld van sportvoeding en wat dit kan betekenen voor zowel de prestatie van spelers als de club.