Persoonlijke, tastbare en motiverende geschiedenis
Oral history heeft als meerwaarde ten opzichte van andere historische onderzoeksmethoden, dat leerlingen zelf een rol hebben in het ‘maken’ van geschiedenis. Dat werkt motiverend. Geschiedenis komt heel dichtbij, ook doordat het meestal over thema’s gaat die dichtbij de belevingswereld van leerlingen staan én doordat persoonlijke ervaringen centraal staan. De samenleving en omgeving worden door het interviewen van ooggetuigen bovendien expliciet betrokken bij het onderwijs. Deze kenmerken kunnen het geschiedenisonderwijs meer betekenisvol, tastbaar en persoonlijk maken (Lanman & Wendling, 2006, Van Nieuwenhuyse, 2017).

Oral History laat leerlingen zich bovendien realiseren dat geschiedenis ‘gemaakt’ wordt. Door te interviewen zien ze hoe de bestaande geschiedenis gekleurd is en dat er ook andere verhalen zijn over het verleden. Zo worden door oral history ook thema’s die tot nu toe geen plek hebben in lesmethoden, zoals persoonlijke ervaringen en de geschiedenis van marginale of onderdrukte groepen, onderwerp van geschiedenisonderwijs.

Daarnaast is uniek aan interviewen dat er sprake is van interactie tussen de onderzoeker (de leerling) en de bron. De leerling neemt iets van zichzelf mee in het proces en gaat een band aan met de geïnterviewde. Oral history stimuleert zo het empathisch vermogen van leerlingen en kan motiverend werken (Lanman & Wendling, 2006). Typerend aan oral history projecten is dat leerlingen in een dynamische leeromgeving werken. Lijnen tussen klaslokalen en de omgeving vervagen (leerlingen gaan erop uit), leerlingen zijn betrokken en werken samen met docenten aan het project. De vorm, duur en aard van een oral history project kan sterk variëren zodat het voor vrijwel elk onderwijstype geschikt is (Lanman & Wendling 2006). Leerlingen worden door te interviewen bovendien gedwongen na te denken over de betrouwbaarheid van het geheugen en de manieren waarop en waarom ooggetuigen herinneren (Von Heyking, 2017).

Leerlingen leren, bij goed uitgevoerde interviewprojecten tenminste op drie verschillende niveaus over het verleden (zie figuur 1). Door te interviewen krijgen ze inzicht in historische feiten en gebeurtenissen die een rol speelden in het leven van de geïnterviewde. Ten tweede, levert het interview unieke informatie op over de ervaringen, emoties en meningen van de geïnterviewde over gebeurtenissen uit het verleden. Ten slotte geeft interviewen inzicht in hoe het geheugen en herinnering werkt. Wat herinnert iemand zich over het verleden en wat niet meer? Wat wil iemand graag vertellen en wat betekent het verleden voor het heden van de geïnterviewde?

Figuur 1. De drie niveaus waarop het oral history interview inzicht geeft

Interdisciplinaire leeropbrengsten
De toepasbaarheid van oral history reikt ten slotte verder dan alleen het geschiedenisonderwijs. Een oral history project sluit aan bij onderzoekend leren en ontwikkelt vaardigheden die interdisciplinair zijn (Bruggink & Harinck, 2012). Brede vaardigheden die met oral history worden geleerd zijn onder andere: verzamelen en analyseren van literatuur, interviewtechnieken, selecteren en benaderen van geïnterviewden, biografische informatie verzamelen, transcriberen, analyseren, schrijven en presenteren. Te denken valt aan samenwerking tussen de vakken geschiedenis en Nederlands of aardrijkskunde, economie, Engels, Duits of maatschappijleer.

Daarnaast sluit oral history goed aan bij de bouwstenen uit het burgerschapsonderwijs en leergebied Mens en Maatschappij (zie curriculum.nu). Te denken valt aan onderwerpen als identiteit en diversiteit en bijvoorbeeld vrijheid en gelijkheid.

Zelf starten met een oral history project

Om een Oral History project goed te kunnen begeleiden als docent is het aan te raden om zelf eerst het onderzoekstraject te doorlopen. Door alle fasen van onderzoek (voorbereiding, interviewen en verwerking, analyse en reflectie) te doorlopen en het proces te ervaren, is het makkelijker om leerlingen te begeleiden in het proces en te anticiperen en in te spelen op problemen waar leerlingen tegen aan lopen. Daarnaast is het goed om leerlingen te laten kijken, te laten oefenen en te laten ervaren hoe het is om te interviewen en geïnterviewd te worden. Leerlingen kunnen in de les elkaar interviewen, kijken naar een interview dat is opgenomen of zelfs kijken naar een interview dat de docent voor de klas uitvoert. Good-practice voorbeelden, maar ook bad-practice voorbeelden zijn hierbij welkome hulpmiddelen.
Met deze site en materialen willen we docenten een aantal ideeën en praktische tools meegeven om zelf een oral history project te kunnen starten. We ontvangen graag feedback en informatie over de uitkomsten van uitgevoerde projecten (marloes.hulsken@ru.nl).

Literatuurverwijzingen

• Bruggink, M., Harinck, F., De onderzoekende houding van leraren: wat wordt daaronder verstaan? Tijdschrift voor Lerarenopleiders,(2012) 28(3), 46-53.
• Heyking, Amy von, ‘Developing Student Teachers’ Historical Thinking: Oral History in Teacher Education’, 305 in: Llewellyn, Ng-A-Fook, Oral History and education.
• Hülsken, M ‘Dit vergeet ik nooit meer’. Een verkennend onderzoek naar leeropbrengsten van oral history, Tijdschrift voor Geschiedenis 131, 4, 643-646.
• Llewellyn, Kristina, Nicolas Ng-A-Fook, Oral History and education. Theories, Dilemmas, and Practices (New York 2017) 2-3, 11.
• Lanman, B.A., & Wendling, L.M. (2006). Preparing the next generation of oral historians. An anthology of oral history education. Oxford: Altamira press.
• Nieuwenhuyse, Karel Van, ‘Where Macro and Micro Histories meet: position, trumps, and pitfalls of family history as a Form of Oral History in Flemish Education’, 173-177 in: Llewellyn, Ng-A-Fook, Oral History and education.
• Valk, A. Atticks, A. Binning, R., Manekin, E., Schiff, A., Shibata, R., Townes, M., Engaging Communities and Classrooms: Lessons from the Fox Point Oral History Project. The Oral History Review, Vol.38 (1) (2011) p. 136-157.
• Whitman, G. (2004). Dialogue with the Past. Engaging Student & Meeting Standards through Oral History. Oxford: Altamira press.