Begin november 2021 is vanuit het versnellingsplan de “Transitieagenda Leren Digitaliseren” uitgekomen. Daarin is een heldere analyse gemaakt van de bottlenecks in het huidige HO, wordt er geschetst hoe de gewenste transitie in het hoger onderwijs eruitziet en daarnaast worden er stappen beschreven die gezet kunnen worden om de gewenste doelen in gang te zetten. Daarbij is een belangrijk uitgangspunt de oorspronkelijke doelen van het Hoger onderwijs in Nederland:

• het prikkelen van de nieuwsgierigheid
• aanzetten tot academische en maatschappelijke vorming
• toegang bieden tot alle kennis in de wereld

In het stuk zijn daarbij zes leidende uitgangsprincipes beschreven voor een toekomstbestendig hoger onderwijs:

• Lerenden geven hun eigen leerpad vorm
• Leren gebeurt blended (zowel online, op de campus als op de werkplek)
• HO instelling als thuisbasis
• Er is een gemeenschappelijke infrastructuur
• Docenten werken samen in teams vanuit diversiteit aan rollen
• Instellingen zijn gericht op en verbonden met de maatschappij

Daarnaast wordt aangegeven dat deze principes geen blauwdruk zijn maar richting geven aan de transitiepaden om het gewenste toekomstbeeld te bereiken.

Doorbraakproject open leermaterialen

In het stuk worden ook een aantal doorbraakprojecten genoemd die richting geven aan bovenstaande leidende principes en schuren aan de huidige kaders en praktijk waardoor barrières zichtbaar worden en daarmee een omslag kunnen genereren.

Eén van de doorbraakprojecten die wordt genoemd in het stuk is “het openstellen van leermaterialen” vanuit het traject “regie op leermaterialen”. Adoptie van open leermaterialen door het onderwijs is inderdaad vanuit verschillende perspectieven (zie bijv. proeftuin open leermaterialen pag. 7) een belangrijke zet om het onderwijs te innoveren en aan te sluiten bij bovengenoemde toekomstbeelden. Echter, tot nu toe is het laten adopteren van open leermaterialen door het onderwijs vooral een worsteling gebleken. Als SIG Open Education denken we dat dit onder andere komt doordat er in veel werkgroepen en projecten, die werken aan de adoptie van open leermaterialen, vooral wordt ingezet op bijv. (het gezamenlijke optrekken mbt) infrastructuur, beleid, kosten en het ontwikkelen van open leermateriaal. We zien dat  in dit genoemde doorbraakproject in de Transitieagenda ook weer terugkomen.

Uiteraard zijn dit allemaal belangrijke elementen/randvoorwaarden om docenten en studenten aan de gang te kunnen laten gaan met open leermaterialen. Echter er wordt voorbij gegaan aan het feit dat het uiteindelijk de docenten en studenten zijn die aan de gang moeten gaan met open leermaterialen. Docenten en studenten zullen bijv. een infrastructuur niet gaan gebruiken als ze geen noodzaak voelen om open leermaterialen te zoeken of delen. En grote kans dat zij zich afvragen waarom en hoe open leermaterialen het onderwijs vooruit kan helpen. Het adopteren van open leermaterialen zal dan ook alleen gebeuren als docenten en studenten inzien op welke manier de inzet en het delen van open leermaterialen een rol kan spelen bij het geven en ontvangen van kwalitatief goed onderwijs. Dit vraagt om goed aan te sluiten bij de onderwijspraktijk en een verandering van cultuur en denkwijze bij het ontwikkelen, ontwerpen en uitvoeren van onderwijs. De inzet Open Pedagogy zou een belangrijke rol kunnen spelen hierbij.

Open Pedagogy

Open Pedagogy is een didactisch en holistisch framework, in te passen in blended onderwijs,  waarbij ingezet wordt op het versterken van het leerproces en de studentbetrokkenheid door het inzetten van leeractiviteiten met een “open” component (zie ook https://blog3.han.nl/hanicto/model-open-pedagogy-en-studentbetrokkenheid/). Het gaat hierbij om leeractiviteiten waarin één of meer van onderstaande karakteristieken van toepassing is (zie ook dit whitepaper):

1. Lerenden werken aan leeractiviteiten waarbij de waarde die ze toevoegen open toegankelijk is zodat anderen er toegang toe hebben, dit kunnen delen en er opnieuw waarde aan kunnen toevoegen;
2. Leeractiviteiten worden uitgevoerd door lerenden die zich via open netwerken (inclusief social media) met elkaar verbinden;
3. Via leeractiviteiten dragen lerenden bij aan kenniscreatie door aanpassing, hergebruik of combineren van open beschikbare content/kennisobjecten en het open beschikbaar stellen van het resultaat;
4. Bij leeractiviteiten wordt gebruik gemaakt van Open Educational Resources en content die beschikbaar is via open netwerken.

Doordat bij Open Pedagogy het maken, delen en (her)gebruiken van Open Leermaterialen een belangrijke pijler is zullen zowel de docent als de student leren omgaan met het aspect “open” en komen de vragen rondom infrastructuur, beleid en het ontwikkelen van de materialen vanzelf op gang. Bovendien sluit het Open Pedagogy framework aan op de belevingswereld van zowel de docent als de student doordat het invoegen van de karakteristieken van Open Pedagogy waarde toevoegt aan het onderwijs en het leerproces van de student (zie ook https://blog3.han.nl/hanicto/model-open-pedagogy-en-studentbetrokkenheid/).

Als SIG bevelen we dan ook aan, naast het neerzetten van de randvoorwaarden in het doorbraakproject “het openstellen van leermaterialen”, sterker in te zetten op de adoptie van Open Pedagogy. Open Pedagogy kan daarmee als vliegwiel dienen voor de adoptie van open leermaterialen, de genoemde toekomstbeelden vanuit de transitieagenda en uiteindelijk de doelen van het Hoger Onderwijs in het algemeen.

Wil je meer weten over Open Pedagogy en het Open Pedagogy model? Neem dan contact op met  één van de leden van de SIG Open Education: https://communities.surf.nl/open-education of met Ria Jacobi (ria.jacobi@inholland.nl) en Marijn Post (marijn.post@han.nl).