Op 9 november heb ik een leuke en interessante dag gehad op de Onderwijsdagen 2010. Zoals altijd zijn de Onderwijsdagen voor mij een weerzien met oude bekenden en nieuwe ontmoetingen. Hierbij mijn (persoonlijk getinte) verslag van mijn dag in Utrecht.

Presentaties
De dag begon met een plenaire presentatie van Curtis W. Johnson (zie foto) over disruptive innovation, waarover hij ook een boek schreef, met als titel Disruptive Class. Het betoog van Johnson begon met de constatering dat er in het hedendaagse onderwijs (waarbij hij het over het systeem in de VS heeft) teveel afvallers zijn. Dit kunnen we ons eigenlijk niet meer veroorloven. De vraag is dus hoe we het percentage afvallers kunnen verlagen. Of positiever geformuleerd: wat zullen we moeten veranderen om ook de potentiele afvallers wel te motiveren en wel hun opleiding te laten afmaken. Volgens Johnson is er (maar?) een mogelijkheid: disruptive innovation (oftewel ontwrichtende innovatie). Johson gaf ook aan dat het onderwijs binnen een aantal jaren rijp zal zijn voor disruptive innovation, zoals dat ook in andere branches is gebeurd. Hij voorspelt dat het in 2018 zo ver is voor het onderwijs, op basis van onderzoek.
Johnson noemde een aantal kenmerken of voorwaarden, waaronder zo’n radicale verandering zou moeten plaatsvinden. Hij heeft hier onderzoek naar gedaan en ook over geschreven. Belangrijk kenmerk van succesvolle en radicale veranderingen is bijvoorbeeld dat het buiten de de bestaande organisatie moet plaatsvinden (seperate space). Ook een belangrijk kenmerk: de tussenhandel of bemiddelaar (de middle man) verdwijnt.
Zoals gezegd, in 2018 staat het onderwijs het een en ander te wachten. Dan komen er daadwerkelijk zeer radicale vernieuwingen het onderwijs binnen. Volgens zijn onderzoek zijn er meer dan voldoende aanwijzingen hiervoor. Zijn boodschap: wees er op voorbereid, of zorg dat je zelf er actief een rol in speelt.
Mijn eerste workshop was die van Robert Schuwer (Open Universiteit Nederland). Hij is een van de trekkers van WikiWijs. Hij heeft daar echter eigenlijk niet over verteld, wat wellicht toch een gemiste kans was. Ik zou graag een korte demonstratie van WikiWijs hebben gezien. Daarentegen ging Schuwer in 7 mythes rond open leermiddelen (zie afbeelding).

Na anderhalf jaar WikiWijs wilde hij op deze manier ons laten zien dat meeste mythes inderdaad redelijk gemakkelijk onderuit kunnen worden gehaald. Daarover ontstond beslist een interessante discussie, en het onderuit halen van de mythes lukt naar mijn mening ook niet altijd even goed. Bijvoorbeeld op welke termijn we alleen nog maar met digitale leermiddelen werken in het onderwijs. Over 10 jaar, zei een bezoeker. Een vertegenwoordig van een uitgever dacht daar anders over. Diezelfde vertegenwoordiger had het ook over concurrentievervalsing door WikiWijs, omdat daar gratis en voor niets leermateriaal te verkrijgen is. Interessant was de opmerking dat eind november er door de VO-raad een belangrijk besluit zal worden genomen. Dan wordt namelijk besproken hoe en of de VO Raad ook juist met geld WikiWijs al of niet gaat omarmen. En daar zit ook de crux. Dat gaf Schuwer ook wel toe: wat doe je als je subsidiegeld op is, en je jezelf moet bedruipen. Dit is overigens niet een uniek probleem bij projecten rond Open Leermiddelen, maar ook zeker bij veel andere projecten.
Mijn tweede workshop betrof een terugblik op een groot project, Durven Delen Doen door Maartje Smeets en Sietske Waslander. Ook dit project loopt af; de officiele afronding is in januari 2011. We kregen alvast eeen voorproefje van enkele resultaten van dit project. In dit project hebben dertien scholen in drie jaar tijd met elkaar gewerkt aan onderwijsvernieuwing. Een belangrijk onderdeel van het project betrof Onderzoek. Het feit dat ook de docenten van de betrokken scholen meedraaiden in het doen van onderzoek had een aantal positieve effecten, die in de presentatie werden toegelicht. Door onderzoek te doen, werden de docenten bijvoorbeeld meer gedwongen tot reflectie. Dit verbeterde hun werk op school en in de klas. Ook als gebruiker van onderzoek(sresultaten) was er een positieve invloed op de praktijk in de school.
Mijn derde workshop werd verzorgd door niet zomaar iemand. Die was namelijk van een collegevoorzitter, Fred van Vliet van het Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR). Deze school heeft ongeveer 4000 leerlingen. Deze school heeft een aantal unieke kenmerken. Zoals het feit dat de school sociale media inzet, zoals Twitter, voor communicatie naar leerlingen. Verder heeft deze school er voor gekozen om zo’n 3000 werkplekken, dus computers, beschikbaar te hebben voor leerlingen. Tijdens het onderwijs is er dus altijd een computer voor elke leerling beschikbaar. Verder zijn eigenlijk alle docenten betrokken bij het produceren van digitale lesmaterialen. GLR heeft besloten om in de nabije toekomst alle digitale eigen lesmaterialen beschikbaar te gaan stellen via iTunes University. Men heeft daar lang tegenaan gehikt, maar ziet nu vooral de voordelen (zoals wereldwijde verspreiding) van deze constructie.
De afsluitende plenaire presentatie kwam van Michiel Muller. Hij vertelde zijn succesverhalen van Tango en Route Mobiel. In feite zijn dit mooie illustraties van de disruptive innovation waar Johnson het over had. Muller spoorde ons aan samenwerking te zoeken, te ondernemen en vooral ook ergens in te geloven. Ondernemen en innoveren is volgens Muller ongeveer voor 80% te beredeneren en te voorspellen. Goede voorbereiding is dus zeker belangrijk, maar er is ook altijd sprake van onzekerheid. Zo’n 20% dus….

Ontmoetingen en gesprekken
Op de “informatiemarkt” was meer dan voldoende ruimte om een gesprekje aan te knopen met deze en gene. Ik heb ondere gesproken met collega’s van InHolland en Saxion over de toekomst van de digitale leer- en werkomgeving. Daarover is recent een rapport verschenen, dat is geproduceerd in opdracht van de Wetenschappelijke Technische Raad (WTR) van SURF. Ik, en met mij een aantal anderen, ben razend benieuwd wat nu de vervolgstappen zullen zijn naar aanleiding van dit rapport.
Verder heb ik mij onder andere laten informeren over ontwikkelingen rond repositories en collaboratories door de vertegenwoordigers van SURFfoundation.

Verder nog?
Al met al heb ik een interessante dag gehad. Er waren deze keer geen commerciële standjes op de informatiemarkt. Eigenlijk wel een goede ontwikkeling wat mij betreft. En oh ja, ik heb nog wat meer foto’s gemaakt.