Afgelopen donderdag 20 augustus verzorgde ik samen met mijn collega Huib Langenberg een werkbijeenkomst voor de opleiding Sociale Studies Werken & Leren met als onderwerp “het activeren van studenten in de online leeromgeving”, ook wel modereren genoemd. Hoe zorg je ervoor dat studenten ook daadwerkelijk actief worden in de online leeromgeving? Vanaf september gaat deze opleiding aan de slag met hun nieuw ontwikkelde deeltijdonderwijs dat “blended” is vormgegeven. De elektronische leeromgeving die men daarbij gaat gebruiken is de Virtual Learning Community (VLC). Deze werkbijeenkomst was een tweede bijeenkomst waarin dit onderwerp centraal stond.

We zijn de bijeenkomst gestart met het opfrissen van het onderwerp zo kort na de vakantie. Daarvoor gingen de deelnemende docenten in 4 groepen aan de slag met een drietal vragen. Na het formuleren van hun antwoord vonden er aan het eind 4 korte presentaties plaats. Tijdens de presentaties was er ruimte voor discussie en feedback. Als gast was ook Anne-Mieke Zaat aanwezig. Anne-Mieke heeft veel ervaring opgedaan met het activeren van studenten in de online leeromgeving binnen haar minor ISDC die al een aantal jaren succesvol draait in een blended variant.

Hieronder vat ik de belangrijkste aandachtspunten die in de bespreking naar voren kwamen kort samen. Deze aandachtspunten zijn zowel ingegeven door de docenten als door de ervaringen van Anne-Mieke en mijn eigen ervaringen met het activeren van studenten in de online leeromgeving. Ze zijn natuurlijk niet compleet; we zien ze als een startpunt in een leertraject. Wie weet komen we wel op een aantal van deze punten terug als we eenmaal aan de slag zijn. Deze aandachtspunten zijn niet alleen toepasbaar op VLC, maar zijn mijns inziens algemeen geldend.

Werk opdrachtgestuurd.
Opdrachten moeten aanzetten tot leren via VLC. Studenten gebruiken een elektronische leeromgeving in de mate waarop de opdrachten hen stimuleren tot gebruik ervan. Bijvoorbeeld: als van de 10 opdrachten er slechts bij 2 opdrachten wordt gevraagd om op VLC producten te plaatsen, leervragen te stellen, feedback te geven, etc. dan is het veel moeilijker om een levendige VLC te creëren dan wanneer leren via VLC ingebed is in alle opdrachten.

Ga met elkaar (docenten en studenten) het gesprek aan over wat professioneel met elkaar samenwerken/omgaan betekent en wat men van elkaar mag verwachten t.a.v. de online samenwerking.
Ten eerste door vooraf afspraken met elkaar te maken over die samenwerking op VLC, maar ook door later op bepaalde momenten terug te koppelen op deze afspraken met de groep of individueel. Evalueer ze, stel ze zo nodig bij of vul ze aan. Durf elkaar ook op basis van deze afspraken aan te spreken. Ben daarbij ook kritisch naar jezelf als docent (ben jij wel duidelijk genoeg geweest naar je studenten?, geef je zelf wel voldoende het goede voorbeeld?). Verwachtingen scheppen ook verplichtingen.

De volgende elementen voor afspraken zijn genoemd: de relatie tussen VLC, e-mail en, indien relevant, een sociaal medium als Facebook, frequentie van VLC bezoek (hoe vaak kijken we?), rol van de docent en studenten bij het beantwoorden van leervragen op VLC, maar ook wat te doen als het studenten een keer niet lukt om opdrachten te maken; hoe communiceren we daarover met elkaar? / hoe helpen we elkaar om een achterstand in te lopen?, Wat mogen de studenten van jou als docent / moderator verwachten? etc.

Investeer in groepsbinding.
Zorg dat studenten elkaar kennen. Dit bevordert de interactie in VLC. Bij de minor ISDC van AnneMieke Zaat heeft men hier specifieke interventies voor gedaan.

Geef VLC een plek in de les.
Projecteer VLC op de beamer en beantwoord bijvoorbeeld openstaande vragen aan de hand van VLC in de les.

Ben transparant over wat je doet en laat zien dat je zelf ook leert.
Als iets niet werkt zoals gepland, geef dit toe en pas aan. Bijvoorbeeld een opdracht is niet duidelijk of blijkt in de praktijk niet uit te werken zoals verwacht, geef dat dan aan op VLC of in de les en pas het aan.

Modereren in VLC is doelgericht.
Als voorbeeld hiervan hebben we gekeken naar het modereermodel van Virtual Action Learning waarin de doelgerichtheid zit in het stimuleren van studenten van “niet bezoek” naar “bezoek” van VLC, van “bezoek” (binnenkomen op de homepage) naar “gebruik” (doorklikken) tot “leeractiviteiten” (product plaatsen, feedback geven, leervraag stellen, etc.)

Stimuleer studenten van “niet bezoek” – naar “bezoek” op VLC. Hoe zorg je ervoor dat studenten op VLC kunnen en ermee kunnen werken? Men organiseert hiervoor een instructiedag naar voorbeeld van de minor ISDC, maar wat doe je daarna als je opvalt dat bepaalde studenten toch niet bezoeken. Bel die bijvoorbeeld op en vraag hoe het gaat en of ze nog hulp nodig hebben met VLC.

Stimuleer studenten van “bezoek” naar “gebruik” naar “leeractiviteiten”. Hoe zorg je ervoor dat als studenten eenmaal op VLC komen, ze ook daadwerkelijk iets gaan doen / leeractiviteiten gaan ondernemen. Genoemd zijn o.a.: zorg dat er altijd wat nieuws is op VLC (een mededeling, stelling, etc.), zorg dat VLC overzichtelijk blijft en dat studenten in een nette omgeving binnenkomen, maak een onderscheid tussen leervragen en technische vragen. Stimuleer studenten inhoudelijke vragen met elkaar op te lossen, maar ben als moderator alert op organisatorische vragen of procesvragen;  zorg dat je die snel beantwoord om onduidelijkheid te voorkomen. Maak duidelijk op VLC (in het programma of als bericht bijvoorbeeld) wanneer wordt verwacht dat studenten iets plaatsen voor die week. Geef studenten het gevoel dat ze online gezien worden, bijvoorbeeld door af en toe een compliment te plaatsen of door terug te koppelen hoe het loopt.

Stem als team goed af over wat er op VLC gebeurt en tip elkaar als dat nodig is.

Gebruik VLC ook om beter begrip te krijgen van je studenten.
Bijvoorbeeld door adhv van een stelling te achterhalen in hoeverre studenten bepaalde stof begrijpen of een bijeenkomsten hebben ervaren, etc.

Kortom: genoeg aandachtspunten uit de discussie. Leren modereren is vooral een kwestie van gewoon beginnen en doen en regelmatig reflecteren op het resultaat. Dat gaan we ook samen doen. Het komend half jaar gaan we een aantal korte bijeenkomsten organiseren waarin concrete casussen zullen worden besproken.