Op dit moment zijn veel docenten bezig met het maken van digitale leermaterialen. Denk hierbij aan kennisclips, weblectures en infographics maar ook digitale presentaties (powerpoints of prezies), e-modules en digitale opdrachten. De meeste docenten bewaren deze materialen op bijvoorbeeld hun eigen PC of onedrive, maar er zijn ook steeds meer docenten die hun materiaal graag zouden delen met anderen docenten. Dit omdat ze denken dat anderen de materialen misschien goed kunnen gebruiken of gewoon omdat ze trots zijn op wat ze gemaakt hebben. Er wordt dan ook al veel materiaal gedeeld, maar vooral via collega’s of via kennisnetwerken. Als je echter je materiaal wilt delen met meer mensen kan je er ook aan denken om het materiaal te delen met de hele wereld met een open licentie. Deze blog gaat in op de drie vragen die je jezelf moet stellen alvorens je leermateriaal open gaat delen.

Wel of niet open delen?

De allereerste vraag die je jezelf moet stellen is of je het digitale leermateriaal inderdaad open zou willen delen met de gehele wereld (zie ook deze emodule). We zien nu veel docenten die hun materiaal (soms onbedoeld) open delen op platformen zoals youtube en video.han.nl, en het is toch goed even na te denken of je dat wel wilt.

Voordelen die het open delen vaan leermaterialen biedt is dat je kan bijdragen aan (de verbetering van) het onderwijs van anderen, dat je erkenning kan krijgen voor je werk, dat je de keuze in onderwijsmateriaal voor studenten en docenten kan vergroten,  en dat je de aanzien van je onderwijsinstelling verbeterd. Bovendien draag je bij aan het flexibeler en persoonlijker maken van het hoger onderwijs.

Echter, open delen betekent ook dat (onderdelen van) je materiaal mogelijk gebruikt kan gaan worden in onderwijs met een andere context of ander kwaliteitsniveau. Bovendien is niet al het materiaal geschikt om open te delen of van het juiste kwaliteitsniveau. Stel jezelf daarom de volgende vragen alvorens te besluiten iets wel of niet open te zetten (better safe than sorry):

• Is het materiaal dat je gemaakt hebt inderdaad ook geschikt voor anderen (qua inhoud, taal of vorm)?
• Is de kwaliteit van je materiaal voldoende (inhoud of didactisch), en is er misschien een kwaliteitsmodel vanuit je vakcommunity waarlangs je je materiaal kan leggen?
• Staat er geen vertrouwelijke informatie in het materiaal of worden er elementen gebruikt in het materiaal waar auteursrecht op rust (bijv. plaatjes)?

Hoe zit het met het auteursrecht op het leermateriaal?

Als je dan besloten hebt dan je iets open wilt delen, dan moet je beseffen, is dat het leermateriaal dat je gemaakt hebt voor het standaard BSc/MSc onderwijs in de meeste gevallen niet van jou is, maar van de hoger onderwijs instelling waar je werkt (zie bijv. dit stroomschema of deze FAQ pagina van de studiecentra van de HAN). De instelling heeft dan ook het auteursrecht, en dat betekent dat je voor je iets open wilt gaan delen toestemming moet hebben van de instelling. Je kan dit vragen via je leidinggevende aan de academiedirectie.

Als er goedkeuring is en je wilt het materiaal Open Publiceren (voor de gehele wereld), dan moet je van de HAN dit materiaal publiceren onder een Creative Commons licentie (CC-licentie) met naamsvermelding (zie ook dit kennisdissiminatiebeleid paragraaf 6.4 en bijlage 5, en de info over creative commons hier). De CC-licentie is een manier om als auteursrechthebbende aan te geven wat de gebruiker wél met het materiaal mag doen. Belangrijk daarbij is dat je in het materiaal deze licentie laat zien, bijv. in het colofon van je powerpoint of emodule, of aan het begin of einde van je kennisclip. Om een paar voorbeelden te geven, kijk eens naar de verwijzing naar de CC-licenties in het colofon van deze emodule of het laatste stukje van deze video. Als je niet goed weet welke licentie je het best kan kiezen, kan je contact opnemen met het AIP van de HAN.

Via welk platform ga ik het materiaal delen?

Voor het delen van digitale leermaterialen zijn erg veel platformen beschikbaar. Echter niet op alle platformen kan je als docent zelf materiaal uploaden en niet elk platform is technisch of inhoudelijk geschikt voor specifiek jouw materiaal.

Er zijn een aantal platformen waar je elk soort materiaal kwijt kan (soms via links), waar jezelf materiaal kan uploaden en die veel worden gebruikt in het hoger onderwijs. Dit zijn wikiwijs (NL) merlot (ENG) en OERcommons (ENG). In deze platformen is ook de metadata goed geregeld: het is mogelijk aan te geven welke CC-licentie er op het materiaal zit, waar het materiaal over gaat en voor wie het bedoeld is zodat het later weer goed teruggevonden kan worden.

Dan zijn er ook nog platformen voor een specifiek soort lesmateriaal. Voor het delen van video materiaal hebben we op de HAN bijvoorbeeld video.han.nl. Je kan hierin zelf materiaal delen, zowel met specifieke collega’s, de gehele HAN (authenticated users) en de gehele wereld (via anonymous users). Andere platformen waar je videomateriaal kan delen is bijv. youtube en Vimeo. Let er wel op dat dit soort platformen niet altijd voldoen aan de privacy en security regels die wij op de HAN hanteren. Vimeo biedt meer opties om bijvoorbeeld video’s alleen maar in een beperkte groep te delen en heeft meer opties om CC-licenties toe te voegen dan Youtube heeft. Vraag dus even goed na waar je je materiaal het beste in kan delen.

Voor powerpoints heb je Slideshare (let ook hier weer op privacy en security) en verder zijn er nog platformen die specifiek zijn voor een bepaalde vakcommunities en waar je ook materiaal kan delen zoals bijvoorbeeld klascement voor het basisonderwijs BE/NL.

De keuze van het platform hangt dus oa af van: het soort materiaal dat je wilt delen, de inhoud van het materiaal (vakspecifiek of niet), de beschikbaarheid van goede platformen binnen de instelling en eventuele security en privacy issues bij platformen extern van de instelling (vraag dit laatste altijd even na).

Meer weten?

Wil je meer weten over open leermaterialen, doorloop dan eens deze emodule van SURF. Verder kan je bij vragen over het open delen van leermaterialen altijd terecht bij mij (marijn.post@han.nl) of de collega’s van de studiecentra: specifiek het servicepunt lesmateriaal & auteursrecht.