Afgelopen week was ik in Berlijn voor het bijwonen van de conferentie Online Educa, een internationale conferentie op het gebied van technologie in onderwijs. Op woensdag nam ik deel aan een workshop van prof. Gilly Salmon. Salmon is expert op het gebied van het faciliteren van online leren en haar boek “e-moderating: the key to teaching and learning online”.  Daarnaast heeft Salmon een methodiek ontwikkeld die docenten helpt online en blended cursussen te ontwerpen: de Carpe Diem methodiek. Tijdens de workshop gingen we met deze methodiek aan de slag voor het ontwerpen van een eigen (fictieve) online course.  Mijn ervaringen daarmee waren positief en ik wil deze methodiek ook in mijn trainingen binnen de HAN gaan toepassen.

5 fasen model
Salmon begon de workshop met een korte uitleg van haar 5 fasen model voor het faciliteren van online leren. Dit model beschrijft de fases die een community van studenten doorloopt wanneer zij beginnen met online of blended leren binnen een cursus en geeft docenten handvatten hoe de begeleiding vorm te geven per fase.  De eerste fasen in het model focussen nog amper op de inhoud, maar vooral op het creëren van de juist randvoorwaarden, zoals zorgen dat iedereen toegang heeft (technische randvoorwaarden) en het creëren van een leergemeenschap/community (sociale randvoorwaarden). De daaropvolgende fasen gaan van basaal leren (informatieuitwisseling) naar diep leren (kennisconstructie) en uiteindelijk leren leren (metacognities).

Bij iedere fase hoort een andere rol van de begeleider/moderator die intervenieert met zogenaamde “e-tivities”: leerarrangementen die individuele studenten en studentgroepen in staat stellen of stimuleren om actief en participatief online te leren. De inhoud van de e-tivities verschilt per fase, maar de vorm/opzet is  op basis van eenzelfde framework.

Carpe Diem methodiek
Het 5 fasenmodel en de e-tivities vormen de inhoudelijke basis onder de Carpe Diem methodiek. Deze methodiek beschrijft het ontwerpen van een online of blended course in 6 stappen. Salmon noemt de methodiek Carpe Diem omdat het volgens haar met deze methodiek mogelijk is om in 1 a 2 dagen een volledige online cursus te ontwerpen. Salmon heeft de Carpe Diem methodiek en opdracht voor de workshop uitgewerkt in een praktische handleiding . Aan de hand van deze handleiding kunnen docenten zelf hun eigen online of blended cursus ontwerpen volgende de methodiek. De methodiek werkt het beste als het ontwerp van de cursus gebeurt in een groep van docenten.

De 6 ontwerpstappen van Carpe Diem zijn:

0. Get ready. Zorg dat er een team is met iemand die het ontwerpproces faciliteert (workshop facilitator) en verschillende expertises zoals ontwerpers die het 5 fasen model en het ontwerpen van e-tivities begrijpen, iemand die weet van leertechnologie, een informatiespecialist die kijk heeft op (vrij) beschikbare leermaterialen, inhoudsdeskundigen op het onderwerp van de cursus en een klankbord van docenten en studenten om het ontwerp aan voor te leggen.

1. Write en blueprint. Dit is een iteratief proces dat bestaat uit: a) maak een mission statement voor je cursus en beschrijf  de doelen die je wilt bereiken met de cursus en in de cursus, b) beschrijf de “look and feel” van de cursus. Wat wil je dat studenten zeggen over de leerervaring als de cursus voorbij is? c) bepaal de toetsing. De handleiding geeft beschrijft een aantal praktische vragen voor het vaststellen van de toetsing. Het gaat om zowel summatieve als formatieve toetsing.

2. Make a storyboard: Vervolgens maak je een storyboard op een flipover aan de hand van memo’s (sticky notes). Een storyboard beschrijft de verschillende onderwerpen/inhouden  van de cursus die zijn afgeleid van de leerdoelen (rode memo) en welke e-tivities/leerarrangementen  (groene memo’s) je van plan bent te gaan ontwerpen om studenten voor te bereiden op de toetsing (gele memo’s). De aarde van de e-tivities verschilt naarmate de cursus vordert op basis van het 5 fasen model. Bijvoorbeeld: e-tivities aan de start van de cursus zullen als doel hebben om studenten elkaar te leren kennen en voorzichtig te wennen aan online interactie, terwijl op het eind van de cursus de e-tivities inhoudelijker zullen zijn en gericht op het stimuleren op het samen construeren van kennis. Hieronder enkele voorbeelden van flipovers waarop storyboards zijn uitgewerkt: ….

3. Build you prototype: In deze fase ga je de e-tivities ontwerpen. Het ontwerpen en uitschrijven van de e-tivities gebeurt aan de hand van een vast format.  Tijdens de workshop heb ik met mijn groep 1 e-tivity uitgewerkt.

4. Check reality: In deze fase leg je het ontwerp van je cursus voor aan een klankbord van studenten, docenten en andere stakeholders. Je vraagt om feedback. In de handleiding heeft Salmon een formulier opgenomen dat je kunt hanteren bij het vragen om feedback.

5. Review and adjust: op basis van de feedback stel je de cursus bij. Je kijkt kritisch op je blueprint, storyboard en de ontworpen e-tivities en past ze aan daar waar nodig.

6. Planning your next steps. Bepaal wat je nog meer moet doen om het ontwerp van de cursus te complementeren en de cursus te kunnen uitvoeren en evalueren.

Mijn ervaring tijdens de workshop
Tijdens de workshop kreeg mijn groep de opdracht om een cursus te ontwerpen over het “opzetten van een online radio station”. We hebben de stappen redelijk oppervlakkig doorlopen omdat het nogal wat tijd koste om onze focus goed te krijgen (wat willen we met de cursus bereiken en daar overeenstemming over vinden). Dat is niet gek gezien het feit dat je met verschillende nationaliteiten en achtergronden om tafel zit en elkaar niet kent.

Toch is de systematische benadering van de Carpe Diem methode me goed bevallen en ben ik van mening dat deze methode van waarde kan zijn voor het ontwerpen van online en blended cursussen binnen de HAN. Juist in die systematische benadering zit mijns inziens de kracht: de methode biedt structuur! Nieuw is de Carpe Diem methodiek echter niet; de 6 stappen  en ook het 5 fasen model zijn tamelijk open deur voor een onderwijskundig ontwerpproces, maar daar zit wellicht ook de kracht in. Regelmatig krijg ik vragen van HAN docenten hoe een online of blended cursus te ontwerpen (wat online doen en wat face-to-face). Ik denk dat een workshop met de Carpe Diem methodiek hen daarmee best eens verder zou kunnen helpen.

Aan het eind van de workshop kregen we een exemplaar van haar laatste boek “E-tivities: the key to active online learning“.