In gesprek met twee van de initiatiefnemers: Jorn Bunk en Esther van Popta

AI is er. En het blijft. De vraag is daarom: hoe gaan we hier als onderwijsinstelling mee om? De HAN formuleerde het Framework AI, waarmee een eerste stap is gezet in het kaderen van AI in het onderwijs, onderzoek en de bedrijfsvoering van de HAN.

Met dit framework biedt de HAN haar medewerkers en studenten richtlijnen voor het toepassen van AI. Ook waarborgt de HAN hiermee dat AI op een verantwoorde, ethische en wettelijk conforme manier wordt gebruikt binnen haar onderwijs. Jorn Bunk (AI-expert) en Esther van Popta (beleidmaker Digi- en datavaardig) vertellen over de noodzaak van het framework, de sturende perspectieven, en hoe het framework helpt bij de huidige kansen en uitdagingen.

[Foto’s: links Jorn Bunk (AI-expert) en rechts Esther van Popta (beleidmaker Digi- en datavaardig)]

De noodzaak van het Framework AI

Het zal niemand zijn ontgaan: sinds de komst van ChatGPT voelt AI uiterst urgent. Vanuit die urgentie is het framework ontstaan. Hoe is dit destijds begonnen?

Esther: “Jorn en Frank Vonk (docent en beleidsmedewerkercentrale staf OOK) schreven in januari 2023 de handreiking ‘Toetsing en AI’. Dit was als reactie op de opkomst van generatieve AI – daar moesten we wat mee. We dienden na te denken over de impact van AI op ons onderwijs, toetsing en bredere perspectieven. Andere instellingen waren al bezig met het opstellen van regels: wat mag wel, wat mag niet. Na het ontwikkelen van de handreiking beseften we dat er een algemeen kader en onderbouwing nodig zijn. Hierdoor kunnen academies zelf beslissingen nemen. Een handreiking biedt een stevige basis, maar een overkoepelend framework is noodzakelijk om echt richting te geven.”

Jorn: “Docenten hebben het bovendien al druk genoeg en worden overspoeld met hypes en berichtgeving in de trant van “je moet je onderwijs helemaal omgooien”. Met het framework hebben we in kaart gebracht wat de komst van AI nu daadwerkelijk betekent voor het onderwijs, zodat de docent hier gericht mee aan de slag kan.”

“Het framework biedt houvast voor docenten die het liefst in elke les met generatieve AI werken, maar ook juíst voor docenten die hier terughoudend in zijn.”

Het framework staat inmiddels. Wat hopen jullie ermee te bereiken?

Esther: “We willen bovenal duidelijkheid bieden voor het gebruik van AI binnen de HAN. Hiermee kunnen we op den duur verschillende doelen bereiken. Specifiek helpen de ontwerpprincipes bijvoorbeeld bij het voorkomen van fraude bij toetsing. Algemeen ondersteunt het de integratie van AI op een verantwoorde en effectieve manier, met oog voor onze waarden.”

Jorn: “Met het framework willen we houvast bieden voor docenten die willen innoveren en het liefst in elke les met generatieve AI werken, maar ook juíst voor docenten die hier terughoudend in zijn en zich liever blijven richten op leeruitkomsten zonder AI. Het framework geeft beide groepen een manier om tot goed onderwijs te komen en hierover met elkaar in gesprek te gaan.”

[Afbeelding: Framework AI. Het framework biedt HAN-medewerkers en -studenten richtlijnen voor het toepassen van AI.]

Perspectieven van het Framework AI en de bijdrage aan het onderwijs

Waarom is er binnen het framework specifiek gekozen voor de perspectieven ‘Onderwijs, Onderzoek en Leren’, ‘Ethiek’, en ‘Privacy, Wet- en Regelgeving’?

Esther: “Deze perspectieven zijn gekozen, omdat ze de belangrijkste gebieden vertegenwoordigen die beïnvloed worden door de inzet van AI in ons onderwijs. En die perspectieven kunnen schuren, omdat ze verschillende belangen dienen. Maar juist door ze bij elkaar te brengen, worden de kansen en beperkingen duidelijk – en daarmee de beweegruimte. Het onderwijsperspectief laat zien hoe AI het leerproces en de onderwijsdoelen kan ondersteunen. Het perspectief van privacy en regelgeving zorgt dat het gebruik van AI voldoet aan de wettelijke vereisten en dat de privacy en autonomie van studenten en medewerkers wordt beschermd. Het ethische perspectief waarborgt dat AI op een verantwoordelijke manier wordt gebruikt, rekening houdend met het studentenwelzijn en de publieke waarden.”

Jorn: “De ethische waarden binnen het framework zijn niet zomaar bedacht. Ze zijn opgehaald binnen de instelling en gebaseerd op zaken waar de HAN voor heeft getekend, zoals de Sustainable Development Goals, het studentenwelzijnswiel en de gedragscode wetenschappelijke integriteit. Dit hebben wij nu zodanig vertaald naar wat dat betekent bij gebruik van algoritmes.”

“Digi- en datavaardigheid moeten eigen worden gemaakt, zodat aankomende afgestudeerden met dit soort vraagstukken weten om te gaan.”

Het framework sluit aan op de doelstelling van de HAN om de digi- en datavaardigheid te versterken. Wat betekent dit in de praktijk?

Esther: “De richtlijnen helpen studenten en medewerkers om bewuster en competenter om te gaan met AI-tools, waardoor ze beter voorbereid zijn op de digitale eisen van de moderne samenleving en de arbeidsmarkt. Digi- en datavaardigheid moeten eigen worden gemaakt, zodat aankomende afgestudeerden met dit soort vraagstukken weten om te gaan. In de komende jaren zullen opleidingen AI integreren in het onderwijs, vanuit het koersbeelddoel van digi- en datavaardigheid, bij voorkeur afgestemd op het specifieke domein van de opleiding. We willen ze meegeven dat die blik vanuit verschillende perspectieven van belang is, juist in relatie tot nieuwe technologie en ethiek.”

Jorn: “Tool- of AI-gebruik is nooit een doel op zich. We willen laten nadenken over: Wat wil ik bereiken? Wat is mijn doel? Wat moet er veranderen en wat wil ik behouden? Welke tool moet ik dan kiezen en hoe kan ik deze bijsturen, zodat het past bij wat ik nodig heb?”

Toekomstkijken: implementatie en gebruik van AI in het onderwijs

Wat zijn volgens jullie de grootste uitdagingen en kansen bij de implementatie van AI in de HAN?

Jorn: “Bestaande pijnpunten die er al waren, worden nu nog duidelijker zichtbaar. Het was bijvoorbeeld al mogelijk dat een ouder of buur de verslagen van studenten schreven. Maar nu wordt iets laten schrijven zó laagdrempelig, dat we er nu echt iets mee moeten. Waar we voorheen zagen dat docenten het te druk hadden om blended leren en formatief handelen in hun lessen te integreren, is het nu noodzaak. En dat is goed. In die pijnpunten zitten juist kansen om het onderwijs fundamenteel te verbeteren, met als grootste uitdaging: het behouden van de waarden die we hebben. Onze kracht als onderwijsinstelling is juist dat wij oog hebben voor de maatschappij. Als je met innovatie bezig bent, moet je zorgen dat je kansen pakt, met behoud van de publieke waarden.”

Esther: “We konden al heel veel met technologie. En in coronatijd hebben we gezien dat we onderwijs op een andere manier kunnen inrichten. Echter, corona ging weg, AI blijft. Waar je in het verleden misschien nog kon zeggen: “Deze verandering past niet bij ons werkveld”, kom je daar nu niet mee weg. De urgentie biedt perspectief voor het daadwerkelijk doorzetten van verandering in je onderwijs.”

Jorn: “Die urgentie biedt kansen, maar dat betekent niet dat het makkelijk gaat zijn.”

Lees het framework, blijf niet achter

Het Framework AI wordt regelmatig bijgewerkt om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen en inzichten binnen het veld van AI. Handreikingen voor specifieke doelgroepen, zoals studenten en docenten, zullen aanvullend worden ontwikkeld om praktische ondersteuning te bieden bij de implementatie van AI in studie en werk.