De kracht van kunst in het onderwijs met Merel van Vroonhoven

Merel van Vroonhoven was te gast bij de laatste HAN Educatie Collegetour van 2020. In 2012 was ze Topvrouw van het jaar. Elk jaar wordt er een vrouwelijke topbestuurder gekozen met het doel om een voorbeeld te kunnen zijn voor andere vrouwen. Dertig jaar lang is ze werkzaam geweest bij verschillende grote bedrijven en instanties in leidinggevende functies, maar nu is ze zich aan het omscholen tot basisschoollerares in het speciaal onderwijs. Ook zit Merel in de raad van toezicht van Het Nationale Theater en in de raad van toezicht van het Kunstmuseum in Den Haag. Heeft Merel zelf iets met kunst en (hoe) gebruikt ze kunst in het onderwijs?

De keuze voor lerares in het speciaal onderwijs, komt mede doordat Merel zelf een zoon heeft met autisme die erg veel heeft aan de leraren die in hem talenten zagen. “Ik wil ook iets kunnen betekenen voor mensen die een extra zetje nodig hebben.”

In de jaren zeventig zat Merel zelf op de basisschool. “Op mijn basisschool kregen we thematisch onderwijs. Vaak gingen we met de klas naar buiten voor onderzoek. Ook kregen we muziekles en leerde ik blokfluiten.” Op haar middelbare school stond kunst ook op het rooster. “Ik kreeg tekenles en zat bij het schooltoneel.” Merel is geen actrice geworden, maar in haar privéleven geniet ze erg van theatervoorstellingen en van tentoonstellingen.

Merel vindt kunst in het onderwijs van groot belang als verbindende factor in de samenleving. “Voor leerlingen is het bijvoorbeeld belangrijk voor troost en om je uit te kunnen drukken op een andere manier.”

In Nederland heerst er een soort van taal- en rekencultuur. Een rekenopdracht die nog niet af is, wordt bijvoorbeeld tijdens een kunstvak ingehaald. Kunstvakken worden nog te vaak gezien als bijvakken die niet bijdragen aan een succesvolle carrière. “Kunst in het onderwijs zegt zoveel meer dan alleen maar het leren van de kleuren. Kunst is ook de perfecte manier om bijvoorbeeld over geschiedenis en maatschappelijke vraagstukken te kunnen praten. Vorig jaar heb ik bijvoorbeeld stage gelopen op een school waar 95% van de kinderen een niet-westerse migratieachtergrond heeft. Sinterklaas kwam weer in ons land, maar we hadden ook te maken met de pietendiscussie. De kinderen hebben toen een ‘Mondriaan Piet’ gemaakt in plaats van een Zwarte Piet. Tijdens deze les mochten de kinderen hun mening uiten over Zwarte Piet. Kunst en de maatschappij gaan juist erg goed samen.”

“Eigenlijk gaat er geen een les voorbij zonder dat ik een verbinding maak met kunst en dit gaat veel verder dan knippen en plakken.”

Ook heeft ze stage gelopen op een school die de prioriteit gaf aan rekenen en taal, omdat er veel leerlingen zaten met een taalachterstand. “Begrijpelijk, maar wel wat jammer, want de kunstvakken zijn net zo belangrijk. De vakken mogen niet ten koste gaan van elkaar. Schoolmethodes zouden de verschillende vakken meer met elkaar kunnen integreren, waardoor je bijvoorbeeld ook in een gewone taalles de beeldende en kunstzinnige aspecten terug laat komen.”

Merel geeft ook dramalessen en beeldende vorming tijdens haar stage. “Tijdens mijn lessen drama laat ik de kinderen emoties uitbeelden en praten we erover. Bij een les over kunstwerken laat ik ze kennismaken met bekende kunstenaars en laat ik ze hun mening geven over verschillende kunstwerken. Eigenlijk gaat er niet een les voorbij zonder dat ik een verbinding maak met kunst en dit gaat veel verder dan knippen en plakken.”

“Dat is hetzelfde als een soort recept volgen, net zoals in een kookboek.”

Op basisscholen en in het voortgezet onderwijs maken leerlingen vaak dezelfde werkjes. “Ik ben meer van de stijl van de zelfexpressie en niet van het namaken van een voorbeeld. Dat is hetzelfde als een soort recept volgen, net zoals in een kookboek.”

Ook op pedagogisch gebied zet Merel kunst in. “Als een leerling boos is, praten we erover door inzet van muziekfragmenten, kleurenkaarten of kunstwerken die voor de leerling symbool staan voor zijn emoties. Ik laat het kind even alleen om bijvoorbeeld een tekening te maken.”

Muziek en beweging zijn ook vormen van kunst die je in kunt zetten in het onderwijs. “Ik merk dat ik rust creëer in de klas als ik klassieke muziek opzet en tussen de lessen door gebruik ik energizers (bewegingsvormen etc.) om daarna weer geconcentreerd verder te kunnen werken.”

Klassieke muziek en energizers zijn voorbeelden van kunst die Merel inzet tijdens haar lessen. Kunst is dus een erg breed begrip en je kunt het in het onderwijs op veel verschillende manieren inzetten. De kunstvakken mogen niet vergeten worden, want daarvoor zijn ze te belangrijk.

Esmee Madou