Een vrijdagochtend in oktober. ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, Arnhem. De spelers van het theatercollectief stellen zich op in een rij. Begeleid door luide loungemuziek trekt een menselijke sliert door de ruimte. Het lijkt op een bonte Egyptische stoet. Sierlijk gaat een oudere dame stapvoets en als een farao voorop. Achter haar het gevolg – dansend, lopend en bewegend in rolstoelen. Dit is Speels Collectief. Een gezelschap van spelers met en zonder beperkingen.

Speels Collectief repeteert voor twee voorstellingen: een over het thema familie, de ander over intimiteit en seksualiteit. Het laatste thema roept vragen op in de groep. Wat durft en kan een speelster met een beperking van zichzelf te laten zien? Jezelf intens strelen op het podium, kan dit zomaar? Of moet zij toestemming vragen aan haar moeder?

Thema’s die ertoe doen
“De kracht van Speels Collectief schuilt in het uitzoeken van thema’s die ertoe doen,” stelt Wytske Lankester (Social Work). Ze werkt vanuit de HAN samen met het collectief. Het is een sociaal-artistieke leerwerkplaats waar verschillende studenten stagelopen. Wytske vervolgt: “De spelers gaan samen de vloer op om te onderzoeken en te creëren. In hun zoektocht worden zij serieus genomen. De thema’s die zij onderzoeken schuren soms, of ze confronteren.”

Maatschappelijke uitsluiting
Een wezenlijke vraag die vaak doorklinkt: wanneer ben je eigenlijk beperkt? “Mensen zeggen vaak met goede bedoelingen dat ieder mens een beperking heeft,” vertelt artistiek leider Merel van Lieshout. “Ze doen dit om het woord ‘beperking’ te relativeren. Maar: daarmee gaan ze voorbij aan de discriminatie die eraan vastzit. Ik heb geen last van mijn kleine beperkingen, want ik word niet maatschappelijk buitengesloten. Het is de samenleving die beperkend werkt door normen op te leggen aan mensen. Een voorbeeld: in dit gebouw van ArtEZ moeten spelers in een rolstoel zich met de goederenlift verplaatsen naar de repetitieruimte. De architecten hebben geen rekening gehouden met rolstoelen omdat de lopende mens de norm is. Dit soort normen worden door Speels Collectief ter discussie gesteld.”

Glazen kooi
Leven met beperkingen vormde in de laatste voorstelling ‘De Roadtrip’ de rode draad. Deze voorstelling, die het publiek deels vanaf parkeerplaatsen en vanuit de kofferbak bekeek, was gebaseerd op persoonlijke ervaringen gedurende de lockdown-periode. Meerdere spelers hadden in die periode bovengemiddeld veel last van vrijheidsbeperkende maatregelen. Door strikte coronaregels van zorgorganisaties zaten zij vast op een terrein, locatie en in hun kamer. Voor Henk Jan ten Hoor was dit onhoudbaar. Hij had zijn verloofde wekenlang niet in levenden lijve gezien. Hij snakte naar haar. Maar: hij mocht het terrein niet af. Niet iets om je zomaar bij neer te leggen, vond Henk Jan. Hij ontsnapte, rolde naar de snelweg en reed in zijn rolstoel zijn geliefde tegemoet. Tot de politie hem staande hield en hij zijn tocht moest staken. In ‘De Roadtrip’ werd het verhaal dansend vertolkt, onder begeleiding van een gedicht door Martijn van de Rest:

De vogel zingt heel erg mooi.

Maar hij zit in een glazen kooi.

De vogel zong naar zijn geliefde.

De vogel vroeg aan zijn geliefde:

Klim op mijn rug, dan vliegen we heen en terug.

De vogel schrok.

Hij zat weer in een glazen kooi.

Hoog in de boom.

Potverdorie, het was maar een droom.

Meer informatie over Speels Collectief vind je op de website www.speelscollectief.nl

Een videoverslag van ‘De Roadtrip’ zie je hieronder

Bram Wicherink