Rosa stelde de vraag: “Wat moeten onze studenten en docenten nu met politiek?” Het antwoord kwam van 2 lectoren, een van binnen de HAN, de ander van Fontys Eindhoven: “Leer politiserend werken!” Maar wat is politiserend werken én hoe doe je dat? Invloed hebben op meerdere niveaus en bijdragen aan een inclusievere samenleving? Yes we can!

Politiserend werken, wat is dat?

Lisbeth Verharen, lector Versterken van Sociale Kwaliteit aan de HAN University of Applied Sciences.

“Onze studenten willen er zijn voor mensen, bijdragen aan hun kwaliteit van leven, zodat iedereen een waardig leven kan leiden. Veel studenten willen ‘helpen’. In sociale opleidingen leer je wat helpend is. Vaak is het helpend om er voor een persoon te zijn, te luisteren naar wat iemand meemaakt en belangrijk vindt. Om die persoon en hun naasten te begeleiden bij hoe ze dat kunnen bereiken of hoe ze beter omgaan met hun situatie. Maar dat is niet altijd wat er nodig is.

Het kan zijn dat het voor die persoon helpend is als je iets heel anders doet. Bijvoorbeeld in het geval van een jonge vrouw met een psychische kwetsbaarheid die zich eenzaam voelt en graag meer verbinding wil met mensen in de wijk. Natuurlijk kijk je met haar wat zij wil en kan doen aan haar situatie. Maar het is wellicht veel meer helpend als je ook kijkt hoe welkom zij is in de wijk. Dat je navraagt of en hoe stigma leven in de wijk en het onderlinge contact belemmert. Het is heel helpend voor haar én voor anderen als je daarin iets probeert te veranderen (zie: Welkome Wijk).

Of misschien signaleer je dat de gemeente bezuinigde op allerlei voorzieningen en er daardoor weinig plekken meer zijn waar mensen betekenisvolle ontmoetingen hebben. Het is heel helpend als je dat signaleert en dit – samen met inwoners en andere professionals – aankaart bij de gemeente.

Dat is politiserend werken: staan voor waarden als sociale rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid, solidariteit en menselijke waardigheid. Oog hebben voor hoe de sociale en fysieke omgeving, het functioneren van organisaties en wet- en regelgeving mensen soms belemmeren in het hebben van een goed leven. Dus moet je weten hoe je invloed kunt hebben op dit soort omstandigheden en de politieke keuzes die eronder liggen. Daarvoor moet je weer weten hoe besluitvormingsprocessen bij een gemeente verlopen en met wie je daarin moet samenwerken. Uiteindelijk doe je dat omdat het mensen helpt.”

Politiserend werken, hoe doe je dat?

Mariël van Pelt, lector Sociale Veerkracht aan de Fontys Hogeschool en senior adviseur bij Movisie.

“De opdracht van sociaal werk is mensen ondersteunen in hun sociaal functioneren én bijdragen aan sociale verandering. Sociale verandering is van belang omdat er in onze samenleving structuren en systemen zijn, die er juist voor zorgen dat mensen in de problemen komen, geen gelijke kansen hebben of buitengesloten worden. Dat maakt dat zij niet kunnen meedoen op een manier die hen recht doet. Of dat meedoen nu in de vorm is van ontmoeting, dagbesteding, werk, vrijwilligerswerk, opleiding, vriendschappen, sport of de muziekvereniging.

Politiserend werken houdt in dat je bijdraagt aan het publieke debat over hoe we onze samenleving inrichten. Dat betekent dat je systemen en structuren ter discussie stelt. Dit doe je namens, maar vooral ook mét de mensen getroffen door deze systemen en structuren. Maar ook dat je kijkt of het niet op een andere manier kan. Daarbij wordt vaak aan het overheidsbeleid gedacht. Bijvoorbeeld rondom bijstandsuitkeringen. We kennen allemaal het voorbeeld van de mevrouw die geld moest terugbetalen, omdat ze wekelijks boodschappen van haar moeder kreeg. Maar politiseren richt zich ook op het publiek. Zo toonden de bibliotheken in mijn gemeente een film- en fototentoonstelling gemaakt met en over een Syrische familie. Het maakte inwoners er onder andere van bewust hoe lastig het is om Nederlands te leren. En dat als je Nederlands spreekt, je er nog steeds niet als vanzelfsprekend bij hoort.

Politiserend werken betekent ook dat je kritisch kijkt naar je eigen werk en de organisatie waar je werkt. Een paar reflectievragen:

• Hoe toegankelijk is jouw organisatie?
• Is de informatie over jullie aanbod begrijpelijk voor mensen die niet taalvaardig zijn?
• Is het telefoonnummer goed vindbaar en is er iemand die opneemt? Of moet alles digitaal, wat voor sommige mensen heel lastig is?
• Hoe snel wordt iemand die zich niet aan afspraken houdt als ongemotiveerd bestempeld?

Door politiseren draag je als sociaal werker bij aan inclusie en sociale rechtvaardigheid. Uiteindelijk help je hiermee meer mensen dan wanneer je een-op-een hulp biedt. En dus is belangrijk dat studenten in de opleiding leren wat politiseren is, welke methoden er zijn en hoe belangrijk kennis en coalitievorming zijn voor politiseren. Politiserend werken is echt niet altijd groots en meeslepend en op de barricaden staan. Sociale actie is slechts één vorm van politiseren. Het begint bij individuele verhalen en daar patronen in herkennen. Het begint bij vragen stellen. Kortom iets wat alle sociaal werkers moeten kunnen en doen.”

TOOL

Vanuit een gezamenlijk onderzoek van de HAN, MOVISIE en 4 teams sociaal werkers uit 4 steden is een tool ontwikkeld: SWAN. Dat staat voor ‘Sociaal Werk op Alle Niveaus’. De tool is een kaartenset die sociaal werkers uitdaagt om ook oplossingen te zoeken in collectieve of politiserende acties. Zie www.han.nl/swan.