Rusten in de winter en opleven in de lente? Als je het ritme van de seizoenen volgt, is dat heel normaal. Op leer-werkboerderij De Hoge Born in Wageningen bepalen de seizoenen een groot deel van de dagstructuur. Eric de Zeeuw: “De cliënten weten dat je in de winter opruimt, het onderhoud doet en dingen repareert.”

Op weinig plekken zijn dagelijkse ritmes zo nadrukkelijk aanwezig als op de boerderij. In het boerenleven vinden mensen een vaste structuur; dit verklaart voor een deel het succes van zorgboerderijen. “Dieren en planten dulden geen uitstel of een beurt overslaan. Juist dat natuurlijke en vanzelfsprekende ritme biedt houvast”, vermeldt de website van de Federatie van Landbouw en Zorg over de waarde van zorgboerderijen. “Het agrarische leven geeft automatisch structuur,” beaamt Eric de Zeeuw, zorgondernemer en docent Social Work.

Hard werken, goed pauzeren
Eric werkt sinds 2004 bij De Hoge Born, een leer-werkboerderij in Wageningen. Hier wonen en werken onder meer cliënten met verslavingsproblemen. De meesten zijn buiten aan de slag als ik Eric spreek: ze rijden rond op een tractor, ruimen het erf op en runnen de boerderijwinkel. Tijdens het interview kijken we uit over lege velden. De oogst zit erop en er staat alleen nog wat boerenkool. Buiten is het koud, maar dat weerhoudt niemand om de handen uit de mouwen te steken.

“Het is koud en dat is helemaal niet erg”, vertelt Eric. “Op het moment dat de bel gaat om half elf komt iedereen binnen voor een kop koffie. We hebben een sterk gemeenschapsgevoel met een gezonde arbeidsethos die past bij het boerenbedrijf. Hard werken is niet erg, maar in de pauze drinken we iets warms, eten we een boterhammetje en ontmoeten we elkaar. Die ontmoetingen zijn waardevol, vooral vanwege de gesprekken: hoe gaat het bij jou thuis? Of hoe waren de feestdagen? Binnen warm je op om vervolgens weer aan de slag te gaan. Zo gaat dat in een agrarische setting.”

Eric de Zeeuw, zorgondernemer en docent Social Work bij De Hoge Born.

Winterwerk 
De invloed van de seizoenen is groot, volgens Eric. “Ze zijn allesbepalend. De landbouw bestaat bij de gratie van seizoenen en het werk is hieraan gekoppeld. Lente, zomer, herfst en winter geven een natuurlijk ritme. De cliënten die hier werken, weten dat het land nu kaal is en ze beseffen zich dat je dan bepaalde klussen oppakt. Opruimen, het onderhoud doen en dingen repareren. In de drukke zomer kom je daar vaak niet toe. We snoeien en zagen veel, omdat de sapstromen van bomen zijn teruggetrokken. Daar zijn ze hier weken mee bezig. Ook maak je een plan om te bepalen wat je komend jaar op het veld zet. Dat is echt winterwerk.”

“De seizoenen zijn een metafoor voor de levensfasen van het leven”

Leren van de natuur 
“Vanochtend was ik in gesprek met een cliënt. Hij heeft het moeilijk, voelt zich oud. Deze man heeft een heel heftig leven gehad. Hij was vroeger een beruchte relschopper met veel aanzien. Hij gebruikte veel en nu heeft hij onder meer last van zijn lever. Hij vindt het lastig dat hij in deze levensfase minder kan en minder aanzien heeft. Daar spreken we over. Voor hem is het heel waardevol om in gesprek te gaan en na te denken over de huidige levensfase. Hij vindt de klussen op de boerderij bajeswerk, maar hij komt toch. Ik waardeer het dat hij er is. Dat hij koffie zet, klusjes doet en in gesprek gaat. In plaats van dat hij thuis, in zijn eentje, bier gaat drinken.”

“Deze man kan, net als andere mensen, veel leren van de natuur. De seizoenen zijn een metafoor voor de levensfasen van het leven. Iedereen komt op een punt dat je in verval raakt. De natuur doet dat voor, vooral in de herfst, dan sterven planten af. Je kunt je beter tot verschillende levensfasen verhouden door deze in de natuur en in de seizoenen terug te zien. Je krijgt daarmee een betere relatie tot je eigen proces van verandering.”

“Het is niet erg om in de winter tot rust te komen, dat doet de natuurlijke omgeving ook”

Acceptatie van de winterdip 
Kennis en inzicht in het ritme van de seizoenen helpen ook in de omgang met mentale en seizoensgebonden problemen, zoals winterdepressies. Eric: “Het is niet erg om in de winter tot rust te komen, dat doet de natuurlijke omgeving ook. Met de lage temperaturen zakken de stromen van bomen en planten naar een laag niveau. Als het warmer wordt en de zaden ontkiemen, vindt er in de natuur weer groei plaats. Accepteer dat je wat minder actief bent in de winter. In je hoofd ruim je dingen op en maak je plannen voor het voorjaar, maar de echte en actieve beweging komt als het weer lente is.”

Leestips:   

Huijer, M. (2012). Ritme. Op zoek naar een terugkerende tijd

Voigt, J. (2008). Leven en werken in het ritme van de seizoenen

Bram Wicherink