Als ik collega’s vertel dat ik een essay schrijf over hekserij (omdat ik steeds vaker hoor van studenten dat ze ‘iets hebben met hekserij’), krijg ik reacties variërend van ‘interessant’ tot ‘modieus gedoe’. Is het goed dat steeds meer heksen uit de bezemkast komen of is het een gevaarlijke ontwikkeling?

Het wakkert mijn nieuwsgierigheid aan. Een moslimstudent die graag anoniem wil blijven, associeert hekserij met zwarte magie en het oproepen van demonen. Student Lieselotte volgt de minor Zingeving in Social Work en is al langere tijd geïnteresseerd in hekserij en lid van een vrouwencirkel. “Het helpt me in mijn persoonlijke en professionele ontwikkeling.”

De duivel en demonen
De moslimstudent Social Work is re-integratiecoach bij een bureau dat jongeren helpt om weer deel te nemen aan de maatschappij. Bijvoorbeeld mensen met een depressie, autisme of zwakke sociale vaardigheden die uitgevallen zijn en weer willen studeren of werken. Hij ziet bij meerdere cliënten dat ze bezig zijn met hekserij. “Ze branden een kaars of maken verbinding met een engel door te pendelen. Ze gebruiken ook spreuken om bijvoorbeeld wraak te nemen op iemand die hen kwaad deed.” Hij ziet de zogenaamde engelen dan ook meer als demonen. “Ik zie het als werk van de duivel. Vanuit mijn geloof keur ik het af, maar mijn cliënten hebben recht op hun eigen verhaal. Dat is wel een dilemma ja.”

De ongetemde vrouw
Wie in Nederland hekserij zegt, zegt Susan Smit. Deze zelfbenoemde heks, journaliste en schrijfster van het boek ‘De wijsheid van de heks‘, kwam zo’n 20 jaar geleden ‘uit de bezemkast’. Ze ontving aanvankelijk veel positieve reacties, maar ook dreigmails van met name christelijke groepen die haar ervan beschuldigden een pact met de duivel te sluiten. In haar boeken benoemt ze de collectieve vrouwenhaat die ervoor zorgde dat de heks vervolgd en verbrand werd. De term heks is voor haar een geuzennaam, een vorm van eerherstel voor vrouwen die zich niet lieten temmen. Ze beschrijft zichzelf als een spirituele eco-feministe.

Vrouwencirkel
Lieselotte heeft niks met de term feministe, maar hekserij vond ze altijd al interessant. “Het zou me niet verbazen als in mijn bloedlijn een heks zit.” Via een yogadocente kwam ze bij een vrouwencirkel terecht. “Als nuchtere Brabander moest ik wel wennen aan in een cirkel staan en elkaars handen vasthouden, aan het mediteren en het samen dansen. In een vrouwencirkel verbind je je eigen leven met dat van andere vrouwen. Je krijgt de ruimte jezelf te uiten. We werken met een praatstok. Je mag dan 3 minuten lang vertellen wat je bezighoudt, maar ik kon het gewoon niet. Ik was niet gewend mijn stem te laten horen. Als vrouw leer je lief te zijn en niet te veel aandacht te trekken. Zelf wil ik leren wat zachter te zijn, ik had veel mannelijke energie.”

Zachte magie
Ze vindt het magische, spirituele aspect interessant. “We sturen dan energie naar vrouwen die het nodig hebben of komen rond volle maan bij elkaar. Waar ik aan denk bij het woord heks? Ik denk dat we de kracht van vrouwen te weinig gebruiken. Een heks is een vrouw die zich niet laat temmen. Ik heb dat van nature en wil vooral wat meer zachtheid ontwikkelen. Ik denk dat ik daar ook een betere hulpverlener van wordt. Vroeger irriteerde ik mij aan vrouwen die dan, in mijn ogen, zielig deden. Ik begrijp het nu beter en accepteer het meer bij anderen en mezelf.”

Heksenwet
Ondertussen ben ik als schrijver van dit essay lid geworden van een besloten Facebookgroep rondom hekserij. Als man kun je ook heks zijn, lees ik in ‘De wijsheid van de heks’ en inderdaad zijn er meerdere mannen actief (zo’n 1 op de 10 is een man, schat ik). Ik leer over het lentefeest Ostara (een uitstekend moment om nieuwe plannen te beginnen) en de kracht van diverse stenen. In een post vraagt iemand om een ritueel waarmee ze een man die haar stalkt een lesje kan leren. Ze hoort meteen dat een heks een ander geen schade mag berokkenen. De 1e wet van hekserij.  Ik denk aan wat de moslimstudent me vertelde. De verleiding om heksenkunsten te misbruiken is blijkbaar groot.

De dag nadat ik dit essay afrond is er op de Nijmeegse Campus een festival ‘De kunst van Loslaten’ geïnspireerd op een boek van Jules Evans waarin hij pleit voor controleverlies. De mens heeft, aldus Evans, behoefte aan religieuze rituelen, spel en kunst om zo zichzelf te overstijgen. Een eenzijdige nadruk op zelfbeheersing, rationaliteit en wetenschap leidt tot angst, depressie en zinloosheid. We hebben behoefte aan iets wat ons tobberige ikje overstijgt. Blijkbaar willen we de heks in onszelf maar al te graag loslaten.