Hoe is het om van man naar vrouw te veranderen? Joana vertelt als transvrouw over haar transitie, haar beleving van het man- of vrouwzijn en wat we daaruit leren over ‘de vrouw’.

Joana
Fotograaf: Femke Linders femkelinders.nl
Visagist: Isabelle Liskamp

Hoe verliep de transitie van man naar vrouw bij jou?
Al langer in mijn jeugd had ik het gevoel ‘iets klopt er niet’. Toen ik in groep 7 de diagnose autisme kreeg, dacht ik dat dat het misschien was. Op sociaal vlak verklaarde het wel waarom ik weinig aansluiting vond. In de puberteit voelden de lichamelijke en mentale veranderingen als een soort illusie. Zo van ‘hé, dit hoort niet te gebeuren met mij.’ Ik zocht op of meerdere mensen dat ervaren en zo kwam ik op transgender. Dat unheimische gevoel was dus genderdysforie. Toen ik tegen mezelf zei “ik ben een meisje” begonnen dingen op hun plek te vallen.

Was dat het moment dat je je ook vrouw begon te voelen?
Ik denk dat het gevoel van vrouwzijn er al eerder was, maar ik ben gewoon als jongen opgevoed. Er was nooit ruimte om er anders naar te kijken. Op het moment dat het kwartje valt, reconstrueer je ook je verleden. Mij als vrouw gaan uiten, was voor mij een logische stap daarna. Ik droeg andere kleding en veranderde mijn naam, althans naar vrienden. Ik moest namelijk ruim 3 jaar wachten voordat ik het officiële traject in kon. Het is erg frustrerend om al tijdlang de sociale transitie te maken en dan nog zo lang op het medische deel te wachten. Ik had een aardig verlanglijstje van wat ik wilde doen. Hormonen slik ik al een tijd en ben bijna klaar met gezichtsontharing. Vaginaplastiek en mijn adamsappel verkleinen wil ik ook nog graag.

Hoe kijk je naar het ‘vrouwzijn’?
Dat is voor iedereen anders. Ik zoek er zelf ook nog steeds naar. Het is een belangrijk deel van mezelf zijn, ook al kan ik het niet uitleggen. Het zit wel in me. Tegelijk zit ik nog steeds in transitie. Ik voel me vooral vrij om me als vrouw te uiten nu in mijn studententijd.

Wat betreft het mentale of spirituele: zijn er volgens jou typisch vrouwelijke karaktereigenschappen? En hoe tonen die zich?
Goede vraag. Ik betrek er dan toch weer meteen het lichaam bij, want door de hormonen veranderde er mentaal ook veel. Al vrij snel merkte ik dat ik een stuk makkelijker huilde, bijna op commando. Ik ben een stuk rustiger en bedachtzamer, minder geneigd tot haantjesgedrag of in de verdediging schieten. Ik ben ook sneller vertederd door dingen, dat ik iets schattig vind. Ik had het wel onderschat en dacht dat het geleidelijker ging. Het is intenser dan ik dacht.

Zie jij het als de ‘opdracht’ van man en vrouw om van elkaars karakter te leren, als een soort omgekeerde spiegel, en zo dichter tot elkaar te komen, tot een soort éénwording?
Kan ik me wel in vinden, alhoewel het niet per se afhangt van of je man of vrouw bent, het hoeft niet binair te zijn. Mensen zijn uniek en verschillen op veel manieren van elkaar, niet alleen in hun man- of vrouwzijn. Zo kun je ook een omgekeerde spiegel van elkaar zijn in tal van andere eigenschappen.

Doe je nog nieuwe ontdekkingen over het vrouwzijn?
Nog niet zozeer, maar ik zou me niet verbazen als dat nog gaat gebeuren. Nu ik ruim een jaar voor 100% als vrouw door het leven ga, merk ik wel dat ik soort van ‘socialer’ ben. Maar ook dat heeft misschien minder te maken met man- of vrouwzijn. Ik ben denk ik gewoon meer mezelf, doe me niet anders voor, dan is het ook makkelijker om sociaal te zijn. Als je me op sociaal vlak vergelijkt met hoe ik was op de middelbare school is dat een wereld van verschil!

En andere sociale dingen, heb je nu bijvoorbeeld een vriendinnengroep?
Ik heb meer een gemengde vriendengroep. Als kind had ik weinig contact met meisjes. Ik vond het moeilijk om ze te benaderen, het was een beetje een onbereikbare wereld voor me. Dat is nu wel echt omgekeerd! Ik zit er zelf in en voel ik me vertrouwd bij andere vrouwen. Nu is het heel alledaags. Ook in vriendschappen denk ik dat het vooral socialisatie is en dat het meer gaat om de persoonlijkheden en niet zozeer om het man- of vrouwzijn.

Je geeft ook voorlichtingen voor het COC. Wat zou je willen meegeven aan jonge mensen die misschien genderdysforie ervaren?
Het bewustzijn dat gender en sekse los kunnen zijn van elkaar. Dat geldt ook voor seksuele oriëntatie en expressie. En mocht je denken dat je in het verkeerde lichaam zit, neem de tijd om ermee te experimenteren.

Heel vaak als mensen naar je transitie vragen gaat het over ‘hoe gaat het met daten en hoe gaat het in bed’, terwijl dat eigenlijk hele persoonlijke vragen zijn. Mensen willen graag weten hoe dat werkt.

Waardoor komt dat denk je? Is er een lichtelijke oversektheid in onze cultuur?
Ja, denk ik wel: ‘sex sells’.

Ik zie dat je geen make-up draagt, is dat bewust?
Ik heb dat nooit gedaan in mijn leven, dus ik zou het niet zo snel nu ineens gaan doen. Voor mij is het niet iets dat bij me past. Andere transvrouwen vinden dat wel fijn om zich meer vrouwelijk te uiten. Bij je keuze voor kleding en make-up is het altijd de afweging wat vind je fijn en wat lokt mogelijk reacties uit.

Krijg je, nu je als vrouw door het leven gaat, ook negatieve stereotype reacties? Voel je je wel eens geobjectiveerd?
Ja, ik word wel aangestaard in de bus. Ik ben geneigd te zeggen ‘dat hoort er nu eenmaal bij’, maar dat hoort het natuurlijk helemaal niet. En ook dat je liever niet ’s avonds op straat loopt in je eentje. Of dat mensen die dronken zijn ineens rare opmerkingen maken. Je wordt daar echt voorzichtiger door.

Zijn dat denk je dingen die elke vrouw ervaart?
Ja, ik las laatst in VOX  (pagina 17) dat een groot deel van vrouwelijke studenten allerlei soorten ongewenste intimiteiten meemaakt. Het is een relatief klein deel van de mannen dat het overgrote deel doet. De meeste mannen doen dat gelukkig niet, maar de gemiddelde man is er dan ook niet zo veel mee bezig. Dus een tip aan mannen is: denk niet dat een ‘stoere’ vrouwonvriendelijke opmerking onschuldig is. Spreek ook andere mannen aan op dat gedrag. En neem er geen aanstoot aan als iemand je corrigeert. Zeg gewoon: ‘Sorry, ik had het niet door, ik ga mijn gedrag aanpassen’.

Bron SCP Handreiking LHBTI-emancipatie (movisie.nl)