Alje Bosma raakte in 2016 plotsklaps verdwaald in tijd en ruimte. Diagnose: een ernstige depressie met psychotische kenmerken. Hij verloor 40 kilo, trok letterlijk krom en balanceerde op het randje van de dood. 12 psychiaters gewapend met pillen en medicijnen hielpen niet. De 13e wel; een reddende engel resette via elektroshocks zijn hersenen.
Illustraties van Rivka Piekhaar. 

Illustraties van Rivka Piekhaar

Het boek ‘Waslijn’ is een weergave van deze helletocht, een mozaïek van verhalen, gedichten en fragmenten uit het leven van Alje Bosma. Het is een verhaal over iemand die aan de dood ontsnapt en terugkeert naar het leven, een verhaal over verlies, helen en beter worden. En hoe de natuur, schrijven en tekenen daar een rol in spelen.

Een andere laag in het boek is de fundamentele kritiek van Alje op onze zorg- en onderwijssystemen die niet goed functioneren. “Voor 2016, toen ik nog als onderwijsadviseur werkte, noemde ik mezelf ook wel onderwijsvernieler. Volgens mij moeten we terug naar de eenvoud van een tafel waaraan je elkaar bevraagt over wie je bent, wat je wilt worden en hoe we samen bijdragen aan het collectief.” Deze onderwijsdromen werden echter ruw verstoord toen hij plotseling ineenstortte. Hij kwam terecht in een ander systeem dat ook al niet goed functioneerde, de zorg en specifiek de GGZ.

Duik in het niks
“In 2016 gebeurde het, ik dook letterlijk in het niks. Mijn centrum, mijn ego was verdwenen. Ik kon nauwelijks denken en lopen. Fysiek was ik ineens een wrak. Medicijnen sloegen niet aan en het zag ernaar uit dat ik het niet zou redden.” Tot de reddende electroshockbehandeling kwam. Maar dat betekende nog niet dat hij daarna verder kon met zijn leven.

“Maandenlang liep ik gekromd met spalken om mijn benen en mijn kleren slobberden om me heen”, vertelt Alje. “De eerste 3 jaar was ik bezig met fysiek te herstellen, fietsen was belangrijk daarbij.” De echte ommekeer kwam tijdens een bezoek aan een landgoed in de Pyreneeën. “De natuur daar was zo overweldigend. Vanaf dag 1 schreef en wandelde ik. Na een tijdje rukte ik de spalken van mijn benen en kon weer normaal wandelen. Het schrijven was eerst bedoeld als bedankje voor het gratis verblijf. Maar langzamerhand ontstond de wens om een boek te schrijven.”

Voordracht van Alje Bosma

Donkere nacht van de ziel
Het schrijven hielp Alje om alles te verwerken, maar ook om weer te leren denken en herinneren. “Ik heb veel teksten aan mensen voorgelezen en veel gehuild. Dat was mijn manier om te herstellen.” Uiteindelijk verscheen het boek ’Waslijn’ in 2021. Het boek richt zich op mensen die net als Alje, de ‘donkere nacht van de ziel’ hebben ervaren en op hun weg terug zijn. Het boek bestaat uit 111 scherven, zoals Alje het omschrijft. Columns, gedachtenkronkels, gedichten en liedjes afgewisseld met 65 prachtige tekeningen van Rivka Piekhaar. Het woord scherven verwijst naar de scherven waarin zijn leven uiteenviel en hij in dit rijke boek weer aan elkaar lijmt.

In het boek word je meegenomen langs de mogelijke oorzaken van de ineenstorting van Alje. Daarnaast lees je ook over de soms onmenselijke en afstandelijke zorgstructuren waar je als mens in kunt verdwalen. “Ik verbleef bijna een jaar in een instelling, maar niemand van mijn behandelaars vroeg hoe het me ging. Niet een keer een arm om me heen als ik het moeilijk had. Ik ben dol op muziek, natuur en schrijven, maar daar deden ze niets mee. Ik kon kiezen tussen handenarbeid en sport, maar dat laatste was niet mogelijk omdat mijn achillespees afgescheurd was.”

Illustraties van Rivka Piekhaar

Reset de zorg
“Wat er nodig is, is een humanisering van de zorg. Zorg is niet altijd afgestemd op haar gebruikers en het geld gaat niet altijd naar de goede dingen”, aldus Alje. “In feite zou de zorg net als ik destijds ook een reset kunnen gebruiken.” Om de discussie over hoe het anders moet en kan nog beter te voeren, is er ook een interactieve theatervoorstelling van het boek. De voorstelling is vooral geschikt voor mensen die studeren of werkzaam zijn in het sociaal domein. Vraag daarbij is: “Hoe maken we de zorg beter?”

Meer informatie over het boek en de theatervoorstelling: www.de-waslijn.nl.

Het boek is ook te lenen via het studielandschap van de HAN.