‘Hoe krijgen we leerlingen en studenten weer op het puntje van hun stoel?’ Zelden wordt het aan hen zelf gevraagd. Hoe zouden zij zelf het onderwijs willen inrichten. Met deze uitdagende vragen gingen leerlingen, studenten en docenten van VO tot en met HBO met elkaar in gesprek op vrijdag 16 maart op de KNVB Campus in Zeist. De bijeenkomst ‘De school is van ons’ werd georganiseerd door De Vooruitdenkerij samen met het netwerk Leraren met Lef en de Stichting Platforms VMBO. 

Een aantal enthousiaste docenten die zich door de uitnodiging uitgedaagd voelde, interviewde hun leerlingen en studenten en dat leverde inspirerende uitkomsten op, soms ook confronterende, zoals uit het citaat dat als titel voor dit artikel is gebruikt al blijkt. Behalve dromen over onderwijs, vertaalden de leerlingen en studenten hun wensen samen met de docenten ook al met aanzetten tot acties.

Zie me, luister naar me en respecteer me zoals ik ben

Leerlingen merken meteen wanneer er oprechte interesse is in hun verhaal. Ze waarderen persoonlijke aandacht en zouden graag door elke docent echt gezien worden. ‘Er gebeurt zo veel in mijn leven en ik moet over zoveel dingen nadenken. Het is soms gewoon fijn dat je docent daar echt naar luistert’. En nee, veel verhalen hebben niks met school te maken, maar met het leven. Het zou fijn zijn als er meer tijd is om daarover te praten; levenslessen! Het aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen, zo stelt de onderwijsraad (2011) en oprechte interesse hebben in die leefwereld, is van groot belang om effectief te doceren. Net als goede communicatieve- en begeleidingsvaardigheden. Het bleek overduidelijk weer uit de verhalen van de deelnemers aan de bijeenkomst.

Help me te ontdekken wie ik ben en wat ik kan

Op veel scholen is er aandacht voor loopbaanoriëntatie. Dat is uitstekend! Maar leerlingen geven aan niks te hebben aan LOB-gesprekken waar het alleen om de studieresultaten gaat (‘Hoe gaat het met de cijfers?’) of de keuze voor een vervolgopleiding (‘Weet je al wat het gaat worden?’). Ze willen praten over hun talenten en hun toekomstmogelijkheden. En niet alleen met de mentor of decaan, maar vooral ook met de docenten en medeleerlingen. ‘Zij kennen me natuurlijk veel beter, want die zie ik veel vaker!’

Laat me kennismaken met de wereld

‘Hoe kan ik kiezen wat ik later wil worden als ik niet weet wat er te kiezen valt?’ Leerlingen van vmbo tot en met gymnasium zijn het erover eens: van ervaringen leer je het allermeest. Ze willen verschillende soorten werk doen (praktijkgericht leren), kennismaken met beroepsbeoefenaars en zien hoe het er in bedrijven aan toe gaat. Als activiteiten op school worden genoemd: een toekomstuur per week invoeren, een carrièreweek organiseren, speeddaten met beroepsbeoefenaars en bedrijfsbezoeken genoemd. Ook ouders zouden daarbij ingeschakeld kunnen worden. Op verschillende scholen gebeurd dit al. Een hartenkreet van een leerling: ‘Stop alsjeblieft met alleen maar leren uit ‘dikke’ boeken. Ik wil ook gewoon wel eens wat doen, erop uit, dingen bekijken, met mijn handen werken!’ In het hele onderwijs is die roep om een meer praktische benadering terug te vinden, zelfs bij universiteiten.

Laat me kiezen als dat kan

Net als wij zelf hechten leerlingen bijzonder aan vrijheid, de vrijheid om te kiezen. Ze vragen duidelijk om meer maatwerk. Ze begrijpen dat sommige dingen gewoon echt moeten, maar vinden ook dat ze moeten kunnen kiezen als dat kan. Kiezen welke vakken je wilt volgen, op welk niveau je dat doet en op welke manier. Uren op het rooster die je zelf mag invullen of een flexrooster behoren volgens de leerlingen tot de mogelijkheden. ‘Waarom moet ik alle uren economie volgen terwijl ik daar goed in ben en kan ik in plaats daarvan niet een uur extra wiskunde volgen waar ik slecht in ben?’ Maar ook wat lesstof zou je meer maatwerk kunnen invoeren. Zou wordt geopperd om lesstof niet alleen schriftelijk, maar ook digitaal aan te bieden.

Breng meer variatie aan in de les

Soms duren dingen gewoon te lang waardoor je afhaakt. We hebben behoefte aan variatie. Stop ons niet alleen vol met theorie, maar laat ons ook wat doen. Uitleg en dan zelf aan het werk. Kies na 25 minuten voor een andere werkvorm, laat leerlingen even op hun telefoon kijken, vertel een persoonlijk verhaal, geef een levensles, zorg voor humor. Daarna kun je dan weer hard en geconcentreerd verder werken. Een goede sfeer is heel belangrijk en dat is niet alleen maar lol, want ‘als het moet, moeten docenten ook optreden en dat gebeurt niet altijd’. Ook dat draagt bij aan een goede sfeer.

OESO

‘De school is van ons’ stond ooit als hartekreet van studenten om te worden betrokken bij het onderwijs als graffiti op de muur van een lerarenopleiding. Dat dat nodig is, bevestigde het afgelopen jaar de OESO, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. In een lijvig rapport over de staat van het Nederlandse onderwijs zegt de OESO: ‘Nergens ter wereld zijn scholieren zo ongemotiveerd als in Nederland’. Dat was even schrikken. Studenten en leerlingen betrekken bij de inrichting van het onderwijs en bij onderwijsvernieuwingen gebeurt soms, maar is voor veel onderwijsinstellingen lastig. En dat terwijl je van leerlingen en studenten hoort dat ze zo graag mee willen denken, maar vaak niet weten hoe.  Soms ook moeten zij gestimuleerd worden om hun stem te laten horen. De bijeenkomst van 16 maart werd in ieder geval zeer gewaardeerd. ‘Dit zou op iedere school moeten gebeuren en dan niet alleen praten, maar er ook wat mee doen.’ Een lijst met resultaten en een filmische impressie vind je op de website van de Vooruitdenkerij.