Tijdens de Dag van het Sociaal Werk op 8 december in congrescentrum De Reehorst in Ede zal Frans de Vijlder een inleiding houden onder de titel ‘Professionals in het sociaal domein in een wereld vol onzekerheden’. In zijn betoog zal hij ingaan op de veranderingen die professionals in het sociaal ondervinden en wat dit betekent voor hun professionalisering. Afgelopen week verscheen in de nieuwsbrief Zorg en Welzijn een interview waarin hij pleit voor een andere werkwijze in de opleidingen: anticiperen op zich ontluikende innovaties. 

Het sociaal domein verandert snel en je bent als sociale professional verplicht om die maatschappelijke ontwikkelingen te volgen, vindt lector Frans de Vijlder. ‘De solo-professional is de netwerkprofessional geworden.’

In het sociaal domein domineert een heel klassiek beroepsbeeld, zegt Frans de Vijlder. Hij is lector Goed Bestuur en Innovatiedynamiek in Maatschappelijke Organisaties aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. ‘Het beeld van de professional die alleen werkt in een beperkte omgeving. De jeugdzorgprofessional aan tafel met het gezin bijvoorbeeld.’

Netwerkprofessional

Maar dat klassieke beroepsbeeld strookt niet met de realiteit, zegt De Vijlder. Er zijn in de afgelopen decennia ontwikkelingen gaande waarbij maatschappelijke organisaties en hun professionals juist samen werken aan doelstellingen. ‘Je werkt niet alleen, maar samen met professionals uit andere sectoren ten dienste van de cliënt, de wijk of bijvoorbeeld de leerling. De solo-professional is een netwerkprofessional geworden.’

Ontwikkelingen

Het sociaal domein verandert snel, constateert de lector. ‘En je bent als sociale professional verplicht om die maatschappelijke ontwikkelingen te volgen. Daar heeft de huidige generatie soms moeite mee. Dat hebben ze nooit geleerd of ze vinden dat ze dat niet hoeven. “Ik doe mijn werk altijd zo en nu kom jij me ineens vertellen dat ik het niet goed doe?”, zeggen ze dan.’

Leren

Meegaan met nieuwe ontwikkelingen kun je leren, stelt De Vijlder. ‘Vooral door te doen. Veel maatschappelijke organisaties zijn daar wel mee bezig. Die laten teams zelf oefenen met en werken aan hun ontwikkeling en innovatie. Zodat ze zichzelf de vraag stellen: moeten we eigenlijk niet meer weten over onderwerp X?’ Frans de Vijlder heeft samen met Korrie Melis en een aantal docent-onderzoekers onderzoek gedaan naar schuivende beroepsbeelden van professionals in de jeugdzorg, gehandicaptenzorg en het maatschappelijk werk.

Decentralisatie

Veel teams zitten nu in de turbulentie van de decentralisaties zitten en moeten onder te hoge tijdsdruk werken. ‘Daar gaat spoedig de rek uit als we niet uitkijken. We moeten er echt voor waken dat die waan van de dag blijft prevaleren en zo voorkomt dat we juist niet slimmer gaan werken. Anders kunnen we over een aantal jaar concluderen dat de decentralisaties niet zijn geslaagd. ’

Romantisch beeld

Je bent als professional zelf verantwoordelijk voor je eigen ontwikkeling, maar er ligt ook een taak voor het onderwijs en het werkveld om die netwerkprofessional op te leiden. ‘Veel studenten beginnen aan een studie met het ideaal om mensen te helpen. Dat is een ontzettend mooie intentie, maar we moeten de verwachtingen van aankomende professionals al in een vroeg stadium bijstellen. Naast het romantische beeld van mensen helpen, krijg je ook te maken met andere aspecten als leren omgaan met ingewikkelde dilemma’s, de moed om je verantwoordelijkheid te nemen, efficiënt werken, kostenbeheersing en hoe je jezelf en je organisatie kan profileren. Nu overheerst er een te beperkt beroepsbeeld.’

Opleiding

De lector ziet graag een andere werkwijze bij hogescholen en ROC’s; een meer nadrukkelijke koppeling tussen het werkveld en de opleiding. Die koppeling is er bijvoorbeeld al bij de masteropleidingen van de HAN, zoals in de Master Management en Innovatie in Maatschappelijke Organisaties, waarmee het Kenniscentrum een nauwe binding heeft. De praktijk en het werkveld zijn leidend in deze opleidingen. Toegepast onderzoek loopt als rode draad door de opleidingen heen met als resultaat: verbeteringen en innovaties in de praktijk. Een brug tussen wetenschap en praktijk die de kenniskringen en lectoraten met wetenschappelijke inzichten en onderzoek nog eens versterken. ‘Door studenten al vroeg te betrekken en mee te nemen in de beroepspraktijk gaan leren, onderzoeken en innoveren hand in hand. Maar daarvoor moeten we nog wel enkele barrières slechten. Iemand in het werkveld kan bijvoorbeeld nu nog niet formeel als docent studenten beoordelen. Daarvoor moet regelgeving aangepast worden en dat vraagt om een andere financiering. Als wij jonge mensen beter kunnen opleiden, dan zullen we de effecten daarvan in de dagelijkse praktijk zien.’

Frans de Vijlder is spreker tijdens de Dag van het Sociaal Werk op 8 december in Ede. Hij zal spreken over de ontwikkelingen in het sociaal domein, de nieuwe eisen die aan professionals worden gesteld en de rol van hogescholen bij innovatie in het sociaal domein. Kijk hier voor meer informatie over het programma en inschrijven.