Na het eerste Nijmeegse Leerlab in het najaar van 2017 zijn we alweer aan het broeden op het vervolg. Het Leerlab is een initiatief van de twee welzijnsorganisaties in Nijmegen (stichting Sterker en HIL-Tandem) en de HAN (opleiding MWD en kenniscentrum Publieke Zaak). De aanleiding is de wens om samen daadwerkelijk bij te dragen aan samenleefvraagstukken. Om dit te realiseren zijn we samen op een sociaal innovatieve wijze in leerlabs gaan leren over het bottom-up benaderen van samenleefvraagstukken.

Deze bijdrage is geschreven door Paulien Taken en Saskia Weijzen. Initiatiefnemers Leerlab vanuit de HAN.

Een sociaal innovatieve leeraanpak

Uit: Sociale innovatie in de praktijk (2018).

De gevolgde aanpak is beschreven in het eerdere blog ‘leerlabs Nijmegen’. Volgens principes van sociale innovatie en living labs hebben we gekozen voor een menselijke en ontwerpende aanpak. Met deze aanpak hopen we een structuur te hebben om sociaal innovatieve en transformatieve werkwijzen te ontwikkelen voor samenleefkwesties. Het is een vorm van sociaal leren dat diep democratisch is en alle perspectieven waardeert en benut, met speciale aandacht voor het leefwereldperspectief. Een ‘living lab’ biedt een context hiervoor: het brengt mensen bij elkaar om samen te werken, te experimenteren en te leren. Met een transformatieve werkwijze bedoelen we binnen het sociale domein een ‘gekantelde’ werkwijze dat start vanuit de leefwereld (bottom-up) waarbij alle perspectieven van belang en dus zijn alle ‘kennistypen’ van waarde zijn. Kenmerken hiervan zijn:

• Radicaal vertrekken vanuit de leefwereld van mensen;
• Lokale talenten en kennis herkennen en verbinden zodat dat dit lokaal bruikbaar is voor (samenlevings)ontwikkeling;
• Ruimte geven voor nieuwe betekenisgeving en nieuwe mentale modellen over dat wat van waarde is, nodig is en wat werkt.

In een aantal leerlabsessies doorlopen we de leerprocessen (in de afbeelding) met zoveel mogelijk verschillende mensen als belangrijke kennisdragers: ervaringskenners, praktijkkenners en theoriekenners. In elke leersessie staat een leerfase centraal: Wat is van waarde? Wat is nodig? Wat zijn mogelijkheden? Wat werkt? We maken daarbij gebruik van diverse creatieve en ervaringsgerichte werkvormen die daardoor enigszins spelenderwijs ervoor zorgen dat er vanuit de diversiteit in kennis, taal en achtergrond samengewerkt kan worden aan de de complexe kwesties.

Wat willen we leren?

We willen als lerend netwerk graag leerprocessen aanjagen die lokaal van aard zijn en die talenten, wensen en behoeften benutten voor lokale samenlevingsontwikkeling. We willen graag een open leernetwerk zijn waarbij iedereen welkom is om aan te sluiten en we ook ons best doen om actief onze ramen en deuren openhouden hiervoor omdat we ons beseffen dat dit vooral aan ons ligt of dat lukt. We willen dit voorjaar starten vanuit heel concrete en lokale samenleefkwesties waarin we graag wat versnelling zouden willen maken met behulp van een  leerlab. We zijn nu een aantal mogelijke labthema’s aan het verkennen vanuit het opbouwerk in Nijmegen.

We hopen hiermee niet alleen te leren op het meest zichtbare en tastbare actieniveau van wat we beter kunnen doen, maar ook (misschien vooral) te leren op het bewustzijnsniveau. Hiermee bedoelen we het niveau onder de ijsberg, waar de wortel van het handelen en gedrag ligt. Deze leerfocus is, vanuit onze ervaring in het leerlab afgelopen najaar, het meest ‘transformatief’ van aard te noemen omdat dit zorgde voor nieuwe sociale verhoudingen en mentale modellen bij de labaanwezigen. Leren ònder de ijsberg, om samen te sleutelen aan collectieve, duurzame overtuigingen en drijfveren voor het gezamenlijk aanpakken van samenleefkwesties.

Deze leerwinst is nu nog gestoeld op een aanname dat dit nieuwe bewustzijn (onderkant van de ijsberg)  automatisch door zou kunnen werken in nieuw handelen (bovenkant van de ijsberg). Onze leervraag is of we hiermee ook echt iets zichtbaars kunnen bijdragen aan effectieve werkwijzen en oplossingsrichtingen voor de lokale samenleefkwesties.

We gaan samen verder: leren door te doen en doen om te leren!