Kort voor de kerst verscheen het rapport van de commissie Bestuurskracht Gelderland onder voorzitterschap van Eerste Kamerlid Helmi Huijbregts-Schiedon. Kenniscentrum Publieke Zaak was hierbij betrokken in de persoon van Frans de Vijlder. Wat is een bestuurskrachtmeting, hoe is het onderzoek uitgevoerd en wat zijn de bevindingen?

Een bestuurskrachtmeting is feitelijk niets meer en niets minder dan het nagaan of een bestuurslaag adequaat functioneert. Het ‘meten’ van de bestuurskracht is begin deze eeuw opgekomen. De provincie Limburg is er feitelijk mee begonnen om vast te stellen of de gemeenten de opgaven waar ze voor stonden wel aankonden. Hiervoor zijn ook meerdere methoden en normenkaders ontwikkeld. Hiervoor waren visitaties zoals die al gebruikelijk waren in andere delen van het publieke domein, zoals die in het hoger onderwijs en in de corporatiesector, een belangrijke bron van inspiratie.

Ook de provincie Gelderland is in die ontwikkeling meegegaan. In 2015 verscheen het rapport Sterk Bestuur in Gelderland, van een commissie die in opdracht van de provincie de bestuurskracht van de Gelderse gemeenten in kaart heeft gebracht. Per gemeente is daartoe een beknopte analyse van haar kansen en ontwikkelingen opgesteld. Deze geeft inzicht in de mogelijkheden, beperkingen en inspanningen van gemeenten om actief bij te dragen aan een sterke samenwerking en aan de ruimtelijk-economische ontwikkeling van de regio.

Maar wie het functioneren van andere bestuurlijke partijen de maat neemt, moet het ook aandurven om zichzelf de maat te laten nemen. En die uitdaging is de provincie dit jaar aangegaan door een externe commissie te vragen het onderzoek uit te voeren. De commissie bestond uit voorzitter en Eerste Kamerlid Helmi Huijbregts-Schiedon, Kees Jan de Vet (Dijkgraaf Brabantse Delta), Carry Abbenhues (onder meer voormalig gedeputeerde en burgemeester) en Frans de Vijlder (moderator/extern secretaris).

De timing van het verschijnen van het rapport is goed, want over enkele maanden zijn de verkiezingen voor Provinciale Staten en daarna staat een nieuwe bestuursperiode voor de deur. Bovendien wil het toeval dat er ook een nieuwe Commissaris van de Koning aantreedt. Een uitgelezen moment dus om lessen te trekken en een leer- en verandertraject in gang te zetten op gesignaleerde verbeterpunten.

Als aanpak heeft de commissie ervoor gekozen om in de zes Gelderse streken in kleine groepen diepgaande gesprekken te voeren met betrokkenen en belanghebbenden bij het werk van de provincie. Daarnaast is een aantal individuele gesprekken gevoerd. De commissie sprak met partners uit velerlei geledingen: burgemeesters, wethouders, (gemeente)secretarissen, adviseurs, project- en programmaleiders, managers van bedrijven, bestuurders van maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen, dijkgraven…

De commissie wilde voornamelijk beelden ophalen over hoe partners de samenwerking met de provincie hebben ervaren en gebruikte daarvoor een analyseschema, waarin drie aspecten van bestuurskracht worden gecombineerd: doelen realiseren, de invulling van rollen en het samenwerken in netwerken.

Wat heeft de commissie opgehaald? In elk geval grote waardering voor het feit dat de provincie zichzelf de maat laat nemen. Partners grijpen de uitnodiging van de commissie met beide handen aan om wat van de provincie te mogen vinden en stellen zich hierin constructief op: ze zijn graag bereid om met de provincie te werken aan beter en slimmer bestuur en het grijpen van kansen voor de verdere ontwikkeling van Gelderland.

Volgens de commissie liggen er belangrijke strategische kansen op terreinen als voedsel, gezondheid, circulaire economie en duurzaamheid. Deze potentie wordt mede gedragen door gerenommeerde kennisinstellingen. Om die potentie te realiseren zou de provincie zich wat minder als ‘klassieke overheid’ en wat meer als partner moeten opstellen: wederkerig ofwel participatief bestuur, een opener bestuurscultuur in het provinciehuis en een breder repertoire in rollen en instrumenten in de omgang met partners in de samenleving.

Wie er meer over wil lezen, kan hier het rapport downloaden. Zie ook het persbericht van de provincie en het bericht op de nieuwssite van de HAN.