Felicitaties van collega’s, studenten en andere relaties, vermelding op de HAN-website, bloemen van het College van Bestuur, op de foto met onderwijsminister Jet Bussemaker… Wie een NWO-Promotiebeurs wint, wordt flink in het zonnetje gezet!

Net als drie andere HAN-collega’s die in deze aanvraagronde een beurs kregen, word ik hierdoor in de gelegenheid gesteld om vier jaar lang mijn docentschap te combineren met een promotie-onderzoek. Een geweldige kans, die ik oppak binnen het Kenniscentrum Publieke Zaak, waar het een passende plek heeft binnen de onderzoekslijn ‘Schuivende beroepsbeelden’.

Patiëntparticipatie

Net als in de hele zorg krijgt in GGz-organisaties patiëntparticipatie in de afgelopen jaren steeds meer ruimte. Veel GGz-professionals onderschrijven het belang van deze ontwikkeling en willen graag voldoen aan de verwachtingen die patiënten, de organisatie en maatschappelijke partijen op dit gebied hebben. Maar tegelijkertijd levert het voor hen dilemma’s en vragen op. Hoe en waarin patiënten dan precies inbreng (moeten en kunnen) hebben, en in welke mate, is onderwerp van discussie in teams en organisaties en kan een lastige zoektocht zijn voor professionals in hun dagelijks handelen. Bovendien ervaren zij soms een worsteling: waar zeggenschap van patiënten toeneemt, kan de invloed van professionals afnemen, en ontstaan vragen over de grenzen van het professionele domein, invloed en machtsverhoudingen.

Een voorbeeld is de recente ontwikkeling binnen de GGz om ervaringsdeskundigen in te zetten in de zorg, als hulpverlener, klankbord voor patiënten of verbindende schakel, maar in ieder geval als een nieuw type medewerker. Ervaringsdeskundigen zijn in deze rol inherent verbonden met het domein van de professional én van de patiënt, met als gevolg dat de grens hiertussen diffuus kan zijn. Een ander voorbeeld is gezamenlijke besluitvorming over de behandeling, een ontwikkeling die in de GGz in opkomst is. Hierbij kunnen opvattingen en belangen van professional en patiënt botsen bij het vaststellen van de goede behandeling of zorg. Wensen van de patiënt kunnen vanuit professioneel perspectief af te raden of niet volgens richtlijnen zijn. Ook dit levert discussie op over domeinen en invloedssferen.

Deze voorbeelden laten zien dat een grotere zeggenschap van patiënten voor professionals een spanningsveld op kan leveren in relatie tot hun professionele kaders en normen (‘goede zorg’) en hun beroepsopvatting: de wijze waarop zij kijken naar hun beroep en de invulling, verantwoordelijkheden en grenzen daarvan. Het doel van mijn promotie-onderzoek is om kennis en inzicht te verzamelen over die beroepsopvatting van GGz-professionals en de invloed ervan op hun dagelijks professioneel handelen in het omgaan met patiëntparticipatie. Ik richt me op vier belangrijke beroepsgroepen in de GGz: psychiaters, psychologen, verpleegkundigen en sociaalagogisch hulpverleners.

Schuivende beroepsbeelden

Waarom past dit onderzoek nu zo goed binnen het Kenniscentrum Publieke Zaak? Binnen de onderzoekslijn Schuivende Beroepsbeelden is de professional in het publieke domein het centrale thema. Die professional heeft te maken met een veelheid aan ontwikkelingen en veranderingen die een fundamentele impact hebben op zijn rol. Grenzen tussen organisaties vervagen: dat vraagt ‘netwerkprofessionals’. Vanuit de samenleving worden steeds hogere eisen gesteld aan transparantie en verantwoording over het werk van maatschappelijke organisaties: dat vraagt professionals die verantwoordelijkheid nemen vanuit een helder moreel kader. Bezuinigingen op de collectieve en overheidsuitgaven leggen druk op kostenbewustzijn: dat dwingt professionals om aandacht te hebben voor efficiency. Mondige burgers en cliënten worden geacht een actieve rol te spelen in de participatiemaatschappij: professionals moeten dus open staan voor hun inbreng en de verantwoordelijkheid voor besluitvorming delen met de cliënt. Al deze nieuwe aspecten van professionaliteit, die een nieuwe houding en een herijking van de professionele rol vragen, zijn onderwerp van onderzoek binnen het kenniscentrum. De verhouding tussen GGz-professional en ‘participerende GGz-cliënt’ is een thema dat daar naadloos bij aansluit. Door de inbedding in het kenniscentrum verbinden we ons als onderzoekers op dit terrein met elkaar en komen we tot gezamenlijke nieuwe kennis.

Tot slot heeft Publieke Zaak uiteraard óók de ambitie om al deze kennis over professionals en professionaliteit naar de opleidingen aan de HAN (en daarbuiten) te brengen. Immers, in dit hoger onderwijs wordt de professional van de toekomst opgeleid, en daaraan willen wij een – hopelijk inspirerende – bijdrage leveren!