Seksualiteit hoort bij iedereen. Of je nu leeft zonder of met beperking. Hoe maak je seksualiteit bespreekbaar? Bijvoorbeeld met de taboedoorbrekende theatervoorstelling van Speels Collectief: ‘Usually I’m on top’. De HAN organiseerde in oktober rondom de voorstelling een avondvullend programma met diverse ontmoetingen.

De belangstelling voor de avond was groot. Meer dan 100 mensen waren aanwezig bij het voorprogramma, de voorstelling ‘Usually I’m on top’ en het nagesprek. Mensen vanuit onder andere Social Work, Ergotherapie, het Lectoraat Ethiek van verbinding met mensen met een verstandelijke beperking én professionals vanuit de sociale en artistieke sector. Lees het verslag van deze inspirerende avond.

Beppie komt op
“Hee wat tof dat jullie hier zijn!
Ow nee toch niet zo informeel, ik ga het nog een keer proberen. Ogenblik.

Hoi ik ben Beppie Janssen, ben 58 jaar en heb een licht verstandelijke beperking.
Hmmm waarom zou ik dit delen? Nog een poging.

Goedenavond mensen, welkom op deze bijzondere avond waar we

gaan zien hoe seksualiteit voor mensen zonder en met beperking bespreekbaar gemaakt wordt. Ik ben Beppie uw gastvrouw van deze avond, en nog wat meer. Ik volg de opleiding ervaringsdeskundige aan de HAN en werk als ervaringsdeskundige bij Philadelphia.
Nee dit is het ook niet. Toch anders.

Nou hallo mensen ik ben Beppie. Ben ik nou een vrouw? Of ben ik een man? Of ben ik beiden? Nee ik ben een vrouw met een lage mannenstem.

Wat is dit toch, je zou er tureluurs van worden. Waarom moet je jezelf in een hokje plaatsen? Maaike, help even, kan jij hier iets over zeggen?”

Maaike’s verhaal
“Ik ben Maaike Hermsen, lector aan de HAN. Een lector is een kartrekker van een onderzoeksgroep. Onze onderzoeksgroep wil zich samen met mensen met een verstandelijke beperking richten op die mensen die in hokjes denken en die stickers plakken. Mensen die daardoor het verschil tussen ‘wij’ en ‘zij’ alleen maar groter maken. Wat wij willen in ons onderzoek is bijdragen aan een sociaal rechtvaardige samenleving waar iedereen als vanzelfsprekend deel van uit kan maken of je nu een beperking hebt of niet. Dat doen we door te onderzoeken wat mensen zélf aangeven belangrijk te vinden, bijvoorbeeld het bespreekbaar maken van seksualiteit en intimiteit, niet alleen de schaduw/misbruik kant maar ook de positieve kant van seksualiteitsbeleving. Dat doen we ook door te kijken hoe professionals ondersteund kunnen worden in het bieden van goede zorg en door onderzoek te doen waar mensen met een beperking ook écht aan kunnen deelnemen. En niet alleen meedoen voor de bühne. Hoe denk jij daarover Wytske?”

Wytske’s verhaal
“Ik ben Wytske Lankester en ik houd mij bezig met het bedenken van ontmoetingen zoals vanavond. Ontmoetingen waarbij mensen uit verschillende hoeken aanwezig zijn en kunst een belangrijke rol speelt. Er is ruimte voor dialoog waarin we allemaal voor onszelf, maar zeker ook samen iets leren over belangrijke thema’s in het leven. Vanuit de zorg bekeken is het nog zeker niet vanzelfsprekend dat ‘cliënten’ gewoon kunst beoefenen zoals wij allemaal. Dus niet de goedbedoelde dagbesteding, maar het ontdekken en ontwikkelen van je interesses en talent. Kunst ervaren en maken zou voor iedereen een vanzelfsprekend onderdeel van de basis in het dagelijks leven moeten zijn.

Aan de andere kant zijn er veel goedbedoelde kunstprojecten voor allerlei ‘doelgroepen’ die volledig de plank misslaan door gebrek aan contact, verbinding, samenwerking, draagvlak en afstemming met de mensen voor wie het bedoeld is. De kunstenaar en het project is vooral op zichzelf gericht. Het sociale en artistieke domein zijn met al hun tradities en cultuur nog veel van elkaar gescheiden. Terwijl ze elkaar kunnen verrijken en ook nodig hebben als het gaat om ingewikkelde uitdagingen. Mensen zoals Beppie en gezelschappen zoals Speels Collectief hebben daar last van, want het beperkt hen om het verschil te maken met het talent dat ze in zich hebben. Daarmee doet de samenleving zichzelf dus eigenlijk tekort. Een gelijkwaardige samenwerking tussen de sociale en artistieke wereld kan veel meer verschil maken bij belangrijke thema’s zoals het bespreekbaar maken van seksualiteit. De voorstelling die jullie straks gaan zien is één van de resultaten van de samenwerking tussen Speels Collectief en Siza met daaromheen Cultuur Oost, ArtEZ en HAN. Ze hebben gezamenlijk subsidie aangevraagd bij het Fonds Cultuur Participatie (FCP) voor een nieuwe regeling Samen cultuur maken. De eerste regeling die de samenwerking tussen het sociale en artistieke domein stimuleert.”

Beppies verhaal gaat verder
“Ik was ooit bij een eerdere voorstelling van Speels Collectief. Ik was daar koffie aan het schenken. Mijn begeleiding zei ‘Beppie kom eens kijken naar deze voorstelling!’ Ik was onder de indruk. Na een gesprek met de begeleiding heb ik contact opgenomen of ik eens mocht komen kijken. De eerste keer mocht ik al gelijk meespelen met een les. Ik heb meegespeeld in tien voorstellingen en was bij de voorbereiding van de voorstelling die jullie straks gaan bekijken. Wat het mij gebracht heeft is dat ik gedurende de vijf jaar steeds meer van mijzelf durfde te laten zien op het podium. Mijn beperking was niet meer belangrijk. Ik was een speler.

Tijdens een van de repetities vertelde Sanne mij over de opleiding bij de STERKplaats Nijmegen. Ik vond het wel interessant. Ik heb toen contact opgenomen met de coach van de STERKplaats en inmiddels is het twee jaar geleden dat ik de opleiding ben gestart. Op een gegeven moment dacht ik: Philadelphia moet een ervaringsdeskundige in dienst hebben. Het resultaat is dat ik er nu sinds september werk. Daardoor bleef er geen tijd meer over om te spelen bij Speels Collectief en was ik genoodzaakt om te stoppen.

Uiteindelijk heeft het Speels Collectief mij gebracht tot waar ik nu ben. Ervaringsdeskundige en durven staan voor wie je bent en daarin anderen willen helpen. Wat ik wil voor anderen is dat wij overal onze ervaringen kunnen delen. In theater, met een vaste baan, bij een zorginstelling of op de HAN. Dat je niet meer om ons heen kan. Wat er mist is dat we nog steeds een stempel op hebben die er niet hoort te zijn.”

Voorstelling Usually I’m on top
In een wereld waarin en perfecte plaatjes het beeld van de werkelijkheid vervagen, trekt Speels Collectief het ideaalbeeld van haar sokkel. In de voorstelling ‘Usually I’m on top’ worden heersende normen van vrouwelijkheid en seksualiteit bevraagd. Kwetsbaar en grotesk, in woord en lijf, nemen zeven vrouwen je mee in hun ervaringen en verlangens. In een zoektocht naar een nieuwe moraal (of nee… de absolute verwerping ervan) komen we uit bij ‘what she really really wants’. Bekijk de trailer. Bij de voorstelling ‘Usually I’m on top’ hoort ook de driedelige podcast serie ‘Van haar sokkel‘ over vrouwelijkheid en seksualiteit.

Het nagesprek 
Na de voorstelling praten artistiek leider Sanne Arbouw en spelers van Speels Collectief na met het publiek. Tegen welke situaties lopen spelers aan rondom dit thema? Door deze ervaringen te delen ontstond er een mooie dialoog waar meerdere kanten belicht werden van deze kwestie. Hoe gaat een zorginstelling hier mee om, wat doet dit met de speler die hier woont en ook werd er even het moment aangeraakt wat er nodig zou zijn om dit te veranderen. Een nagesprek bestaat vaak uit meerdere lagen; het proeven en delen van ervaringen en ook de diepte in kunnen en durven gaan rondom het thema. In dit gesprek werden niet alle lagen even sterk aangeraakt maar ontstond er in de tijd die er was toch een behoefte die wellicht op een later moment nog vervuld gaat worden; het bespreken van specifieke casussen in dit thema samen met een ervaringsdeskundige en de zorgprofessionals. Na het gesprek was er nog tijd voor een drankje in de foyer en werden er mooie momenten gedeeld en ontstonden er nieuwe connecties. Hoe en wanneer nu verder is nog even een verrassing maar zeker zullen we jullie hier allemaal van op de hoogte stellen wanneer het zover is.

Reacties van het publiek

“Taboedoorbrekend. Seks/intimiteit is voor iedereen, daar kan nu niemand meer omheen.”

“Gelijkwaardig, maakt niets uit wat je hebt”

“Deze voorstelling zorgt er voor dat belangrijke gesprekken iets minder moeilijk zijn om te beginnen.”
“Ik vond het een mooie voorstelling met aanknopingspunten om op door te borduren om dit onderwerp bespreekbaar te maken.”

“Ontzettend knap hoe in een mooie voorstelling een moeilijk thema luchtig gebracht wordt. Het wordt hierdoor makkelijker bespreekbaar.”

Deze avond was een samenwerking tussen Ont.Moeten AMM , Speels Collectief  en het Lectoraat Ethiek van verbinding met mensen met een verstandelijke beperking.