In de gezondheidszorg groeit de hoop en interesse voor technologische ondersteuning. Technologie kan ons leven dan ook een stuk gemakkelijker maken, niet alleen in de gezondheidszorg. Denk maar aan je telefoon waarmee je herinneringen in je agenda kan zetten. Of een wasmachine die kleren voor je wast. Tegelijkertijd kan die technologie voor veel frustratie zorgen. Zo heb ik een kalenderapp die (voor mij) te kleine letters heeft, waardoor het me moeite kost om tekst te lezen. Een ander voorbeeld: mijn wasmachine maakt een irritant piepje om me te laten weten dat hij klaar is. De maker van de wasmachine heeft dat piepje ongetwijfeld met goede bedoelingen erin gestopt. Vermoedelijk om ervoor te zorgen dat ik de was er direct uithaal, voordat het gaat stinken. Maar het piepje klinkt nogal dwingend: hoog, hard en aanhoudend. Ik moet er dus gehoor aan geven. Het lijkt soms wel alsof ik in dienst ben van het apparaat in plaats van andersom! Hoe kan ik dat verhelpen?

Binnen het project “Design Your Life” ontwikkelen we een co-designmethode die jongvolwassenen met autisme helpt om zelfstandiger te leven met behulp van technologie. Veel technologie kan gelukkig wel aangepast worden aan de behoefte van de gebruiker. Zo heb ik het lettertype in die kalenderapp groter kunnen maken. Maar ik moest wel even zoeken voordat ik dat voor elkaar had. De instelling zat ergens verstopt in een menu. Het piepje van de wasmachine kan ik helaas niet uitzetten of veranderen. Ik heb wel overwogen om het open te schroeven om de draden los te maken, maar dat ging me te ver. Het piepje moet ik dus maar voor lief nemen.

Idealiter zou ik zelf de perfecte kalenderapp of wasmachine maken, speciaal voor mij. Zelf een app maken lukt me heel misschien wel. Maar een wasmachine zelf maken is onrealistisch. In de meeste gevallen is het gewoon handiger om bestaande producten te kopen en om te kijken of die gepersonaliseerd kunnen worden. Het personaliseren van technologie hangt dus enerzijds af van de instellingsmogelijkheden van technologie (“Kan het ingesteld worden?”) en anderzijds van mijn vaardigheden met technologie (“Kan ik het instellen?”). Het hangt echter ook af van mijn affiniteit met de technologie (“Wil ik het instellen?”). Deze voorwaarden beïnvloeden de mate waarin technologie voor eigen toepassing kan worden aangepast. De meeste mensen zullen in staat zijn technologie te gebruiken, maar minder mensen zullen zelf technologie (kunnen) configureren, aanpassen of zelfs creëren. Deze constatering heb ik gevisualiseerd in de vorm van wat ik hier de ‘Piramide van technologische personalisatie’ noem (geïnspireerd door de vier niveaus van creativiteit die Sanders en Stappers beschreven in hun artikel “Co-creation and the new landscapes of design”, https://doi.org/10.1080/15710880701875068). Hiermee wil ik het volgende uitleggen: veel mensen kunnen technologie wel gebruiken, maar beperkt aanpassen aan hun situatie en voorkeuren. Weinig mensen kunnen technologie zelf maken en daarmee beter aanpassen aan hun situatie en voorkeuren. Hiermee zal ik rekening moeten houden bij de ontwikkeling van onze co-designmethode voor autistische jongvolwassenen.

Thijs Waardenburg is promovendus “Design Your Life” bij het lectoraat Volwaardig Leven met Autisme. Lees / download hier het eerste artikel over het project: Pre-print bij arXiv of bij uitgeverij Springer.