Het politiegeweld en de demonstraties daartegen volg ik op de voet. Ik ben naast lector bij HAN SOCIAAL ook lector bij de Politieacademie, en werk als verpleegkundige in de acute psychiatrie. Soms moet ik zelf ook geweld gebruiken tegen mensen die helemaal de weg kwijt zijn. Dat laatste doe ik niet met plezier, en ik ken niet veel collega’s die dat wel met plezier doen. Over dit onderwerp iets schrijven is riskant want alles ligt gevoelig, maar ik doe het toch.

Eerst nog even iets anders: de chef opinie van de New York Times is ontslagen omdat hij een stuk van een Republikeinse hardliner over dit onderwerp had gepubliceerd. Titel daarvan luidde Send in the troops – dus dan weet je wel hoe deze senator graag zou reageren op de sociale onrust en de Black Lives Matter-beweging. Dat soort excessen hebben we in Nederland gelukkig niet, al is de vraag hoe dat komt. De hoofdredacteur van ‘mijn’ krant vond bijvoorbeeld dat we tijdens de corona-crisis geen andere geluiden moesten laten horen en met één stem moesten spreken. Of dat nou zo verstandig is? Daarover verderop nog iets meer.

Terug naar de Amerikaanse agenten: zijn dat heel vaak racisten? Ik kan het moeilijk geloven. Hoewel ik vaak in de Verenigde Staten ben geweest en me daar altijd weer gelukkig heb geprezen met onze Nederlandse wijkagent, vraag ik me af of dit het echte probleem is. In heftige situaties zijn professionals vaak helemaal niet in de luxepositie om zich af te vragen of meer of minder geweld te gebruiken naar gelang iemands kleur. Maar eerlijk is eerlijk: klootzakken zijn er overal, dus ook onder agenten. En een goede vraag is dan ook waarom de bewuste agent zijn knie 9 minuten lang op de nek van George Floyd zette,

Journaliste Heather MacDonald gaat in enkele boeken, waaronder eentje met de titel Are cops racist?, dieper in op die vraag. Antwoord: het probleem is niet de racistische politie maar de armoede en criminaliteit onder zwarte Amerikanen. Je hoeft geen statisticus te zijn om te zien dat zwarte Amerikanen in allerlei niet zo geweldige statistieken oververtegenwoordigd zijn, maar qua inkomen flink achter blijven. Armoede, zo weten we uit veel onderzoek, heeft grote invloed op welzijn en gezondheid maar ook op gezinsleven en criminaliteit.

Mevrouw MacDonald die te boek staat als conservatief, is op veel universiteiten niet welkom om lezingen te geven. Wonderlijk, want ze vertelt geen racistisch verhaal. Ze vertelt wel een ingewikkeld verhaal, waarin de politie niet de enige schuldige is. Waarin armoede en achterstanden veel weider verspreid zijn en veel meer mensen treffen dan alleen zwarte Amerikanen die door politiegeweld omkomen. Het is een verhaal over structurele ongelijkheid, expliciet aandachtspunt in het HAN-zwaartepunt Health, die leidt tot ellendige uitkomsten.

Er bestaan mensen die racistisch zijn, onder politieagenten en onder vele andere groepen. Of het haalbaar en afdoende is om de ‘rotte appels’ eruit te halen vraag ik me af. Ook omdat er veel meer mensen bestaan die niet racistisch zijn maar wel automatische biases hebben. Een voorbeeld daarvan is dat je omkijkt wanneer je in een donker steegje loopt en voetstappen achter je hoort. En dan opgelucht bent als je ziet dat het een vrouw is. De automatische reactie (opluchting) komt voort uit de wetenschap dat vrouwen veel minder overvallen plegen dan mannen (feit). De bias zit m erin dat die statistiek niet automatisch betekent dat je in dit geval dus veilig bent.

In de discussie over politiegeweld lopen m.i. veel dingen door elkaar: racistische rotte appel-agenten, automatische biases, structurele sociale ongelijkheid, politieke motieven en nog veel meer. Het is gemakkelijk om de ene kant als goed en de ander kant als slecht neer te zetten, en daar is men in de Verenigde Staten uitstekend in – met een president als absolute topper. Maar als we goed naar oorzaken willen kijken verdient iedereen die de zaak goed wil uitzoeken een stem, ook als die verhalen anders klinken of ons niet bevallen.

Als we mensen gaan ontslaan, weigeren of de mond snoeren omdat ze andere geluiden laten horen, komen die oorzaken nooit boven tafel, en stelt het begrip vrijheid bar weinig voor.

Onafhankelijke, eigenwijze onderzoekers, journalisten, professionals, studenten en anderen zijn daarvoor hard nodig. Laten we hen vooral koesteren.