Karen Kotten-Lips, onderzoeker bij lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit:

Ken je dat gevoel, dat een project niet lekker loopt? Vaak zijn we geneigd het probleem te benoemen en daar zoveel mogelijk oplossingen voor te bedenken. Met waarderend onderzoeken, ook Aprreciative Inquiry (AI) genoemd, ga je juist op zoek naar wat wel werkt. Vanuit die waardering voor wat er al is ga je verder werken en uitbouwen.

Samen Leren voor Gezond Gewicht Rivierenland

Sinds 2019 werk ik vanuit de Werkplaats Sociaal Domein Arnhem en Nijmegen (lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit) aan het ZonMW-project Samen Leren voor Gezond Gewicht Rivierenland. Klik hier voor meer informatie over dit project. Samen Leren voor Gezond Gewicht Rivierenland heeft als doel: succesvolle interventies in de wijk ontwikkelen die gezond gewicht stimuleren. En dat alles afgestemd op de situatie per gemeente en gedragen door professionals en inwoners. In de regio Rivierenland wonen veel mensen met overgewicht. De GGD en de gemeenten Culemborg, Tiel, Maasdriel en West Betuwe hebben hierin twee belangrijke gezamenlijke vraagstukken: hoe ontwikkel je activiteiten op maat per gemeente? En hoe betrek je de lokale gemeenschap om het benodigde draagvlak en eigenaarschap te krijgen? Het project Samen Leren voor Gezond Gewicht Rivierenland gaat op zoek naar antwoorden.

Kerngroep

De manier waarop we antwoorden zoeken  begeleiden we vanuit het lectoraat met behulp van AI. We werken in een kerngroep met de vier gemeenten. Van iedere gemeente neemt een duo deel aan de kerngroep. Het duo bestaat uit een gezondheidsmakelaar en een welzijnswerker. Vanuit het lectoraat coachen en begeleiden we deze duo’s om via AI hun interventies in de wijken op te zetten en uit te voeren. Een keer in de twee maanden is er een kerngroep meeting waarin we via activerende werkvormen met (elkaars) vraagstukken aan de slag gaan. Volgens een Train de Trainer principe begeleiden en coachen de duo’s op hun beurt hun eigen lokale werkgroep. Dit betekent in de praktijk het volgende: als een wijk bijvoorbeeld veel ontevreden inwoners heeft stel je vanuit AI niet de vraag “Wat doen we verkeerd waardoor onze inwoners ontevreden zijn?” maar de vraag “Waar en wanneer zijn onze inwoners tevreden geweest in onze gemeente?”.

Onderstaand schema is afkomstig van David Cooperrider (3) van Case Western Reserve University, de belangrijkste grondlegger van Appreciative Inquiry. Het toont de belangrijke verschillen tussen de traditionele benadering en Appreciative Inquiry:

Waarderend onderzoeken in vijf stappen

Waarderend onderzoeken werkt vanuit vijf stappen. De interventies die in de vier gemeenten uitgevoerd worden zijn in deze vijf stappen ontworpen.

Define – In de eerste stap definieer je het kernthema waarmee je aan de slag gaat. Het kernthema is richtinggevend en wijst dus ook al naar wat je wilt realiseren. Kortweg beschrijft het Positieve Kernthema in één zin de kern van wat iemand wil realiseren, geformuleerd in positieve en bevestigende woorden. Bijvoorbeeld: Gezond opgroeien in Culemborg voor iedereen.

Discover – In de tweede stap blik je terug op het verleden. In plaats van te vragen naar wat er niet goed ging, ga je hier op zoek naar de positieve afwijkingen van wat normaal is. In elke gemeente gaan dingen goed, kleine dingen misschien, maar ze zijn er altijd. In de Discoverfase is vooral het succesVERHAAL belangrijk. Het delen van successen maakt vaak veel positieve energie vrij. Zo vertelde een welzijnswerker uit Maasdriel hoe een muziekclub voor ouderen een groot succes werd. Ieder lid van de club ging op zoek naar nieuwe leden. Het werden fijne ontmoetingen waar de inwoners naar uitkeken iedere week.

Dream – Waar in de Discoverfase terug werd gekeken naar wat er goed ging, blik je in de Dreamfase vooruit: waar zou je in de toekomst meer van willen zien? Daarbij geldt dat hoe concreter het beeld, hoe meer mensen zich erdoor aangesproken voelen. Je gaat in het voorbeeld van Culemborg bedenken en dromen hoe gezond opgroeien eruitziet en hoe iedereen uit de wijk hieraan deel kan en wil nemen.

Design – In de Designfase onderzoek je samen hoe je de succesfactoren uit het verleden kan inzetten om het succes váker mogelijk te maken. Verrassend vaak zijn het daarbij kleine factoren die een grote rol spelen! Zoals bijvoorbeeld in Maasdriel waar de ouderen zelf nieuwe leden gingen werven. Uiteindelijk is Appreciative Inquiry erop gericht om mensen te helpen in beweging te komen zodat zij en de gemeente als geheel vaker succesvol zijn. In feite gaat het dus vooral om de vraag: hoe kan jij bijdragen aan toekomstig succes? Iedereen heeft immers invloed op dat succes.

Deliver – In de laatste fase komen de eindjes samen: er is onderzocht waar iemand meer van wil zien, wat dat mogelijk maakt en welke rol hij of zij daar zelf in kan spelen. In deze fase stroomt de energie en gaan mensen aan de slag om hun bijdrage te leveren aan het gewenste toekomstbeeld. In Tiel bleek hoe goed dit gaat als veel betrokkenen elkaar kennen in de gemeente. In West Betuwe is er veel aandacht voor communicatie geweest waardoor veel inwoners kennis hebben kunnen maken met alle initiatieven. Op deze manier is er niet alleen tussen de duo’s en binnen de eigen gemeente met en van elkaar geleerd, maar juist ook tussen de gemeenten.

Is het echt zo makkelijk?

Als ik zelf een blog lees, misschien wel zoals deze, denk ik vaak: “Mooi hoor, van die stappenplannen, het lijkt geen rocket science, dus hoe moeilijk kan het zijn?” Hierbij kom ik terug op de titel van deze blog “Is het echt zo makkelijk als het lijkt?” Het antwoord is ja en nee… Vaak voel je het als het stroomt, als de waardering haar werk doet en de energie in de groep goed is, dus ja dan is het eenvoudig. De kracht is echter dat je dit continu blijft vasthouden, ook als het moeilijk wordt of niet lekker loopt. Het continue bewust zijn en blijven van deze manier van werken, daar zit de crux en nee dat is niet eenvoudig. In de periode dat we stonden te trappelen om de leefstijlinterventies uit te voeren in de desbetreffende gemeenten kwamen de periodes van lockdowns door corona. Door te kijken wat we wel konden doen en daarop te focussen kon het project doorgang vinden. Het was soms erg moeilijk niet bij de pakken neer te gaan zitten. Door continu te focussen op wat goed gaat en welke (kleine) stappen er wel gezet konden worden, waren we in staat om elkaar te blijven enthousiasmeren, waarderen en motiveren. Het gaat veel om het stellen van de juiste waarderende vragen op het juiste moment. Zoals: Wat gaat er nu wel goed? Welke successen uit het verleden zou je nu ook kunnen toepassen? Wat zou je nu het liefst willen doen? Welke ondersteuning heb je daarbij nodig? We hebben daar als onderzoekers wat fingerspitzengefühl in moeten ontwikkelen. We hebben hierin ook veel van en met elkaar kunnen leren. Dat is enorm betekenisvol en waardevol, juist ook voor ons als onderzoekers.

Graag vertel ik een volgende keer meer over andere ervaringen binnen dit project. Wil je meer weten over AI? Klik dan op de onderstaande links en/of neem contact met mij op:

De methode van Waarderend onderzoeken – Positief Samenwerken

Vijf basisprincipes die ten grondslag liggen aan AI

Karen.Lips@han.nl