Door Jantien de Jong, lerarenopleider geschiedenis en begeleider Turkijereis 2014

De doordringende blik, vastberaden houding, prachtige kostuums en wuivende haren hielden me al dagen in zijn greep. Toen meneer Atatürk op 22 april ook nog mijn hotelkamer binnenkeek (zie foto), besloot ik dat een blog over deze luisterrijke persoonlijkheid niet uit kon blijven.

Wanneer je Nederlanders vraagt naar de belangrijkste persoon uit hun geschiedenis is het meest waarschijnlijke antwoord dat je zult krijgen Willem van Oranje, onze ‘vader des vaderlands’. Hij leidde tijdens de Opstand de oppositie tegen de Spaanse koning Filips II die de noordelijke gewesten van zijn rijk koste wat kost onder zijn katholieke bewind wilde houden. Van Oranje werd in 1584 vermoord maar zou later, toen de Republiek uitgegroeid was tot een succesvolle handelsnatie, herinnerd worden als held en stichter van deze succesvolle staat.

Zo af en toe kom je Willem nog weleens tegen in het dagelijkse Nederlandse leven, hij is bijvoorbeeld de Oranje over wie we zingen in het volkslied. Maar verder… Ik kan me zo 1-2-3 geen Willem van Oranjeschool, -straat of –park voor de geest halen bij mij in de buurt, en een standbeeld van hem zou ik niet zonder hulp van Google kunnen vinden.

Hoe anders is dit voor Turken. Hun vader des vaderlands Kemal Atatürk (Atatürk betekent ‘vader der Turken’, een titel die gereserveerd is voor alleen Kemal) is naamgever van minstens een school, straat, park, boulevard en plein in elke Turkse gemeente. Zijn beeltenis ontbreekt in geen enkel overheidsgebouw of klaslokaal: je kunt simpelweg niet om hem heen.

In 1923 werd de Republiek Turkije opgericht, en Atatürk was van dit land de eerste president. Zijn belangrijkste wapenfeiten: het scheiden van kerk en staat met een nieuwe grondwet, het invoeren van het Latijnse in plaats van het Arabische alfabet voor de Turkse taal, en, volgens hem het belangrijkste, het grondig herzien van het onderwijssysteem. Om te zorgen dat elk kind in Turkije, jongen of meisje, het onderwijs kreeg waar het recht op had, introduceerde hij het nationale curriculum. In heel Turkije kregen alle kinderen dezelfde lessen. Het is een systeem dat – niet zonder discussie overigens – bestaat tot vandaag de dag. Niet zo gek dus dat Atatürk een plekje heeft op elke school.

Ondanks dat ik het in theorie snap, is de overweldigende aanwezigheid van Atatürk in alle facetten van het Turkse openbare leven voor mij moeilijk écht te begrijpen. Het op een voetstuk plaatsen van een persoon van vlees en bloed, dat gaat er bij mij lastig in. Misschien ben ik te nuchter. Of te wantrouwend. Of moet ik mijn overdreven genuanceerde historicabril afzetten. Waarom niet iemand herdenken die zo veel hart had voor onderwijs? Daarom heb ik een Atatürk sieradensetje aangeschaft (zie foto). Zo komt hij, met een omweg via mijn balkondeur, ook de Nederlandse klaslokalen binnen.