Wietske Jansen, tweedejaarsstudent lerarenopleiding Nederlands

Zweden staat om veel dingen bekend, zoals de IKEA en de (lekkere) Zweedse gehaktballetjes, maar dit is niet alles waar Zweden om bekend staat. Zweden kent als land een lange traditie van strijden voor gelijkheid, voornamelijk voortkomend uit de Wet van Jante: een wet die door de ogen van velen wordt gezien als de Scandinavische mentaliteit die zorgt voor gelijkheid. Zo heeft Zweden bijvoorbeeld een minister voor geslachtsgelijkheid. Het streven naar geslachtsgelijkheid is ook weer terug te zien in het onderwijs: in december 2015 werd het boek We should all be feminists van Chimamanda Ngozi Achidie gratis uitgedeeld aan iedere leerling in het tweede jaar van de Zweedse middelbare school. Het doel van het uitdelen van dit boek was om de gesprekken over feminisme en over de man-vrouwverdeling in Zweden onder jongeren op gang te brengen. Uiteindelijk wil men zorgen voor een gelijkere samenleving. Zweden is op het gebied van geslachtsgelijkheid eigenwijs, maar ook het Zweedse onderwijs is anders dan wij gewend zijn. Hoe ziet het Zweedse onderwijsmodel er nou precies uit? En wat is er nou zo bijzonder aan het Zweedse onderwijs?

Niet alleen maar gelijkheid
De meeste scholen in Zweden maken gebruik van het kunskapsskolanmodel. Binnen dit onderwijsmodel wordt uitgegaan van het idee dat iedere leerling op een andere manier en op een ander tempo leert. Leerlingen werken met behulp van hun coach aan persoonlijke leerdoelen. Deze coach is vergelijkbaar met een Nederlandse mentor. Het centrale uitgangspunt is dat leerlingen het maximale uit zichzelf halen: de leerlingen stellen hun educatieve activiteiten af op hun sterke en zwakke punten. Deze sterke en zwakke punten hebben de leerlingen zelf opgesteld. Het eigenaarschap staat dus erg centraal. Het is de bedoeling dat leerlingen zich verantwoordelijk voelen voor hun eigen leerproces.

Het kunskapsskolanmodel is in de verste verte niet te vergelijken met het Nederlandse onderwijssysteem. Waar wij juist uitgaan van gelijkheid door gebruik te maken van niveaus en van klassen, wordt iedere leerling het Zweedse onderwijssysteem als apart gezien. Leerlingen in Zweden stellen hun eigen leerdoelen op, terwijl in Nederland deze leerdoelen door de docent worden opgesteld. Saillant detail: in Nederland is er een hiërarchie waarin de docent boven de leerlingen staat. Zo hebben docenten een eigen lerarenkamer waar zij hun lunch nuttigen, en zo hebben leerlingen een aula of kantine. In Zweden eten leerlingen én docenten samen in de kantine, en maken op deze manier gezellig een praatje. De hiërarchie in Zweden is dus een stuk kleiner dan in Nederland.

Kunskapsskolan in Nederland
Hoewel het kunskapsskolanmodel van oorsprong een Zweeds model is, wordt het in steeds meer landen overgenomen: Verenigde Staten, Engeland, India en Saoedi-Arabië maken ook al gebruik van dit model. Sinds 2014 sluit Nederland ook aan bij dit rijtje van landen. De stichting Kunskapsskolan Nederland zorgt ervoor dat Zweedse onderwijsmodel mogelijk wordt in Nederland. Zo ook in Geldrop. Om wat eigen ervaringen te horen over de Nederlandse variant van het kunskapsskolanmodel, stelden wij Willy van de Berg, docent geschiedenis aan het Strabrecht College, een aantal vragen. Op het Strabrecht College hebben ze het kunskapsskolanmodel ingevoerd.

Het kunskapsskolanmodel ontstond oorspronkelijk in Zweden. Een aantal collega’s van het Strabrecht College zijn op studiereis naar Zweden geweest en kwamen op deze reis in aanraking met dit model. Daarnaast zijn deze docenten ook op bezoek geweest bij scholen waar het model al ingevoerd was, zoals in Uden. Het model dat wij in Nederland gebruiken is wel iets anders dan het Zweedse model: het is meer aangepast op het Nederlandse systeem. Dit is vooral in de bovenbouw in verband met de profielen en het centraal examen.

Volgens meneer Van de Berg zitten er een aantal voordelen aan het Zweedse model tegenover het Nederlandse model. Leerlingen hebben zoal meer eigenaarschap over het leren, en daarnaast veel meer zelfstandigheid. Niet iedereen is hetzelfde, en daar sluit dit model goed op aan: leerlingen kunnen versnellen als ze dat willen, maar ze kunnen ook vertragen. Ieder werkt op zijn of haar eigen niveau, dus leerlingen kunnen eventueel vakken volgen op een hoger niveau. Het onderwijs wordt dus uitdagender! Verder heb je door dit model meer tijd als docent voor de individuele leerling.

De grootste verschillen tussen het reguliere Nederlandse onderwijs en het kunskapsskolanmodel? Volgens Van de Berg is het Nederlandse systeem heel docentgestuurd, terwijl het kunskapsskolan-onderwijs leerlinggestuurd is. De doelen worden namelijk niet meer door de docenten opgesteld, maar juist door de leerlingen zelf. De individuele leerling staat centraal. Niet de groep bepaalt, maar de leerling zelf.

Al met al, Zweden is dus eigenwijs op een aantal fronten. Zo lopen ze voorop in het creëren van een gelijke samenleving. De eigenwijze houding is ook te zien in het onderwijs: leerlingen zijn eigenaar van hun eigen leerproces, en worden gestimuleerd in het maken van eigen keuzes. De Zweedse eigenwijsheid slaat blijkbaar goed aan, want deze eigenwijsheid wordt steeds meer overgenomen door andere landen.