Uiterst gelukkig was ik, toen eind 2015 de figuurlijke lichten op groen gingen voor mijn aanstelling als docent-onderzoeker binnen het lectoraat Human Communication Development. Ruim twee jaar heeft het onderzoekspitje laag gestaan (hoewel, twee publicaties verschenen in de tussentijd), maar sinds februari van dit kalenderjaar mag ik weer doen waar ik blij van word: onderzoek doen! In dit blog deel ik graag mijn eerste ervaringen.

Als docent bij de opleiding Bedrijfskunde MER ben ik, kijkend naar mijn collega’s binnen het lectoraat, ietwat een vreemde eend in de bijt. Ik ben een van de weinigen van het Instituut Bedrijfskunde en Rechten en in vergelijking met, bijvoorbeeld, de opleiding Communicatie speelt het vak Communicatie bij ‘mijn’ opleiding een andere rol. Als onderzoeker pas ik echter wel in het plaatje met een Bachelor Nederlandse Taal en Cultuur en een Master Communicatie- en Informatiewetenschappen. Met name in mijn Masterjaar is mijn fascinatie ontstaan voor waar ik binnen het lectoraat mee hoop verder te gaan: persuasieve communicatie; communicatie die erop gericht is de attitude, intentie en zelfs gedrag van mensen te veranderen. Mijn interesse gaat binnen dit onderwerp niet zozeer uit naar de uiting die gebruikt wordt als beïnvloedingsmiddel, maar vooral naar de mentale processen die in het beïnvloedingsproces een rol spelen.

Met mijn interessegebied in het achterhoofd zijn lector Els van der Pool en ik de eerste weken met name bezig geweest het onderwerp van het onderzoek te bepalen. Essentieel in deze zoektocht is mijn interessegebied te koppelen aan een thema dat voor BK-MER relevant is. Bovendien wilden we, uitgaande van de driepoot onderzoek-onderwijs-praktijk, de praktijkcomponent meenemen in het onderzoek. Uiteindelijk kwamen we uit bij de onderwerpen Veranderen en Communiceren. Specifiek draait het in het onderzoek om de vraag welke communicatieve vaardigheden er van een manager worden gevraagd in een verandertraject.

Een van de spannende dingen die dit onderwerp met zich meebrengt, is dat het voor mij een compleet nieuw onderwerp is. Enerzijds is dat een lastige situatie. Want wie zijn de autoriteiten op dit gebied? En welke modellen zijn invloedrijk? Gelukkig zijn dit vragen waar ik, al lezend en gesprekken voerend, steeds meer antwoord op krijg. Anderzijds is de situatie ook verfrissend en motiverend. Af en toe voel ik mij weer die student die zich vol op een onderwerp kan storten en zich langzamerhand steeds deskundiger begint te voelen. Bovendien ervaar ik dat de kennis die ik opdoe mijn rol als docent binnen de opleiding vernieuwt: ik denk en acteer steeds meer als Bedrijfskundige met als specialisme communiceren en verandering in de MER-praktijk.

De afgelopen maanden heeft me al veel opgeleverd. Zo raakt het onderzoek steeds meer afgebakend. Waar ik me eerst focuste op communicatie in verandertrajecten in algemene zin, richt ik me nu specifiek op de dialoog in tijden van verandering. Eerder onderzoek laat zien dat Communicatie en Verandermanagement onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Niet alleen wetenschappers onderschrijven het belang van communicatie, ook vaklieden zijn ervan overtuigd dat communicatie van levensbelang is voor een succesvolle verandering. Gebrekkige communicatie kan leiden tot geruchten en weerstand, wat een negatieve houding ten opzichte van de ophanden zijnde verandering veroorzaakt. Andersom kan gesteld worden dat effectieve communicatie weerstand vermindert of zelfs voorkomt. Door medewerkers tijdig, volledig en op de juiste manier te informeren, kan dit bereikt worden, zo wordt in veel literatuur beschreven. Een andere optie is de dialoog aangaan met werknemers. Verschillende onderzoekers stellen dat mensen in een dialoog meer open staan voor de waarden en wensen van een ander, doordat zij in datzelfde dialoog ook hun eigen waarden en wensen kunnen inbrengen. Meerdere onderzoeken laten inderdaad zien dat de weerstand binnen een organisatie verminderde, zodra de communicatie meer dialogisch van aard was. Hoe een dergelijk dialoog er precies moet uitzien, en wat dit precies vraagt van de manager, zijn vraagstukken die ik op dit moment verder aan het ontdekken ben.

Tot slot ben ik de afgelopen maanden door de praktijk bevestigd in mijn keuze voor dit onderwerp. Door mijn rol als stage- en afstudeerbegeleider kom ik geregeld bij organisaties terecht en allemaal herkennen ze de uitdagingen die gepaard gaan met veranderingen binnen organisaties. Bovendien onderschrijven ze de essentiële rol van communicatie in dit proces. Het geeft aan dat het onderzoek een richting opgaat die ook voor de praktijk uitermate relevant is. En dat is waar het lectoraat onder meer voor bedoeld is?!

Al met al kijk ik terug op drie mooie eerste maanden. Nog liever kijk ik vooruit naar de maanden die gaan komen. Ontzettend benieuwd ben ik naar de ontdekkingen die het onderzoek nog voor mij in petto heeft. Bent u nieuwsgierig geraakt naar (het verdere verloop van) het onderzoek, dan nodig ik u van harte uit contact met mij op te nemen (matthijs.kolthoff@han.nl). Ik ga graag met u in gesprek.