Ter afsluiting van ons onderzoek naar de veranderende rol van professionals op het gebied van  interne communicatie (IC) in Nederland organiseerden we op 12 september jl. een kennisbijeenkomst in Arnhem voor professionals en docenten IC. We mochten een mooie mix verwelkomen van Nederlandse hogescholen, een Vlaamse hogeschool en IC-professionals uit de praktijk.

Relatie IC-onderwijs en vakgebied

We vroegen ons af in hoeverre de competenties die we studenten aanleren tijdens IC-modules op het HBO in Nederland overeen met hetgeen interne communicatieprofessionals nodig hebben om goed te presteren. Een belangrijke vraag omdat interne communicatie steeds belangijker wordt en onderwijs nodig is om het vakgebied verder te professionaliseren (Ruck and Yaxley 2016). Bovendien is er weinig onderzoek gedaan naar de overeenstemming tussen communicatieonderwijs enerzijds en de eisen uit het vakgebied anderzijds.

We presenteerden onze bevindingen aan de hand van drie vragen:

1. Wat zijn belangrijke competenties voor interne communicatieprofessionals in Nederland en
   Europa? Welke ontwikkelingen zien we daarin?
   2. In hoeverre bereiden hbo-communicatieopleidingen in Nederland studenten voor op de
   competenties die het Interne communicatie werkveld van hen vraagt?
   3. Hoe verzorg je intern communicatieonderwijs dat toekomst-proof is?
   Welke best practices zijn er?

1. Belangrijke competenties voor IC-professionals

In de literatuur zijn generieke competenties voor communicatieprofessionals te vinden. Hierbij worden veel van de genoemde competenties (Ecopsi 2013, Dewhurst & Fitzpatrick 2007) afgedekt in de eindkwalificaties die het uitgangspunt vormen voor de communicatiecurricula van hbo-Nederland.

IC-professionals geven aan dat deze competenties eveneens zeer belangrijk zijn voor het uitvoeren van IC-taken.

Wat betreft kennis die nodig is om de IC-rol uit te voeren, vinden we in het ECOPSI-onderzoek uit 2013 een vergelijking tussen een IC-manager ten opzichte van de CCO, de manager crisiscommunicatie en de social media manager. Belangrijkste verschillen: de IC-professional heeft – meer dan zijn collega’s – HR-kennis nodig. Ook Welch (2013) onderscheidt specifieke kennisclusters voor de IC-professional.

Kijken we naar belangrijke vaardigheden voor IC-professionals, dan zien we dat in de internationale literatuur luisteren, strategisch inzicht, netwerken en advies geven  als belangrijk worden gezien. De vaardigheden luisteren, strategisch inzicht, netwerk opbouwen en advies geven worden het vaakst als belangrijk aangemerkt door Nederlandse professionals die mee hebben gedaan met een kleinschalig kwantitatief onderzoek.

De belangrijkste houdingsaspecten voor IC-professionals die zowel in de literatuur (Ecopsi 2013,) als door het werkveld zelf (Tench et al. 2013) genoemd worden, zijn empathie, moed, nieuwsgierigheid, veerkracht en vasthoudendheid.

2. IC-onderwijs in Nederland

Om te bepalen of we studenten goed voorbereiden op de IC-praktijk, hebben we gekeken welke competenties we hen in het onderwijs aanleren via een inhoudsanalyse van de studiehandleidingen, toetsmatrijzen en soms ook slides uit het programma van 2017-2018 van 14  van de 19 communicatieprogramma’s op hbo-niveau in Nederland. Het aantal credits dat aan IC besteed wordt is 2,5 tot 7,5 bij de voltijdopleidingen; bij de deeltijdopleidingen worden aanzienlijk meer EC’s toegekend aan IC.

Het overgrote deel van de hbo-programma’s concentreert zich in de IC-modules op de landelijke kwalificaties Analyseren en onderzoeken en Ontwikkelen en adviseren over communicatiebeleid.

De meeste kennis die in de literatuur genoemd wordt, zien we terug in de IC-modules, alhoewel de mate waarin sterk verschilt per module/hogeschool. Wat echter ontbreekt, is aandacht voor HR-beleid, relatiemanagement (psychologische aspecten) en business kennis. De modules focussen echter ook op kennis die niet in de literatuur genoemd wordt, namelijk digitalisering en kennis over de rollen van IC-professionals.

Vaardigheden die het meest aan bod komen in de modules zijn onderzoeken en adviseren. Relatiemanagement (luisteren, diplomatieke vaardigheid, beïnvloeden, onderhandelingstechnieken) ontbreekt echter. Ook coachingsvaardigheden zien we zeer sporadisch terug in de modules, terwijl een coachende rol volgens trendonderzoeken wel steeds meer voor IC-professionals is weggelegd..

Geen enkele opleiding vermeldt karaktereigenschappen expliciet.

3. Best practices

De aanwezigen deelden de visie dat kennis van de organisatie, de vaardigheid om te gaan met anderen (empathisch vermogen, opbouwen van relaties, omgaan met weerstand) en het voeren van adviesgesprekken cruciaal zijn om goed te functioneren als IC-professional. De uitkomsten van het onderzoek gaven een mooie aanleiding met elkaar te discussiëren over het vak en pareltjes uit het IC-onderwijs met elkaar te delen.

Vervolg

De vraag die boven komt drijven is of de IC-competenties eveneens in een andere context – en daarmee wellicht binnen andere dan IC-modules aangeleerd kunnen worden. Het zou goed zijn de complete curricula te onderzoeken op aanwezigheid van specifieke IC-vaardigheden en deze vraag nader te bekijken. Verder lijkt het ons interessant het onderzoek uit te breiden naar internationale bachelor- en masterprogramma’s op het gebied van IC.

Maar nu eerst op naar Zagreb, waar Bram Hendrawan eind september een paper over dit onderzoek zal presenteren tijdens het Euprera-congres. De paper is alvast erg goed ontvangen, dus we hebben er zin in.