Zoals het een goede onderzoeker betaamt, ben ik mijn project begonnen met een uitgebreid literatuuronderzoek. Dit leverde volop interessante inzichten op die uitnodigden om door te zoeken en te lezen. Maar in de loop van de tijd kreeg ik ook steeds sterker de wens om met de gelezen literatuur de praktijk in te gaan. Enerzijds was ik ontzettend benieuwd hoe de literatuur zich zou verhouden tot de praktijk. Anderzijds had ik de hoop dat een eerste praktijkverkenning mijn onderzoek een nieuwe of volgende richting in zou kunnen sturen. En juist op het moment dat ik na begon te denken over een manier om mijn data te verzamelen, deed zich een ideale gelegenheid voor om dit op een dusdanige manier te doen dat ik kennisontwikkeling en onderwijs kon verweven: de FEM Talent Academy (FEMTA).

De FEMTA is het honoursprogramma van de Faculteit Economie en Management waar studenten zich kunnen aansluiten die extra uitdaging en diepgang zoeken tijdens hun studie. Een van de modules in dit programma is de module ‘Communicatie’, waar – traditiegetrouw – het lectoraat een invulling aan geeft. Al snel kwamen we tot de conclusie dat het onderwerp ‘Verandercommunicatie’ een van de waardevolle thema’s zou zijn voor de studenten van dit programma. Toen studenten mochten kiezen in welk thema zij zich wilden verdiepen gedurende de module, bleek dat ook zij de waarde van het onderwerp inzagen: het merendeel koos voor ‘Verandercommunicatie’.

Ineens kon ik samen met studenten de empirie verkennen. En dat hebben we gedaan. Met elkaar hebben we in zeven bijeenkomsten – uitgesmeerd over een semester – de volledige onderzoekscyclus doorlopen. Zo zijn we begonnen met een verkenning van de literatuur met als doel het operationaliseren van de belangrijkste concepten van het onderzoek. Vervolgens hebben we deze concepten omgezet naar een interviewprotocol waarna studenten – in tweetallen – interviews afnamen met twee zorgverleners. (Voor het onderzoek is specifiek gekozen voor de zorgsector. Enerzijds omdat Health een van de speerpunten is van de HAN, anderzijds omdat de zorg bij uitstek een sector is die onderhevig is aan veranderingen.) In de interviews is de respondenten gevraagd naar een verandering die recent in de organisatie had plaatsgevonden. Ook is ingegaan op de manier waarop deze verandering (op communicatief gebied) in de organisatie is doorgevoerd en of deze interventies invloed hebben gehad op de mening van de respondent over de verandering. Van deze interviews zijn transcripten gemaakt die we gezamenlijk hebben geanalyseerd. De belangrijkste resultaten van deze analyse hebben we aan elkaar gepresenteerd om verschillen tussen respondenten te kunnen achterhalen. Ter afsluiting van de module schreven studenten een essay over een specifieke verandersituatie waarin communicatie een kritische rol speelde en etaleerden ze hun expertise op het gebied van ‘Verandercommunicatie’ in een mondeling assessment.

Inmiddels hebben we met twee groepen FEMTA-studenten de empirie verkend. Een eerste analyse van opbrengsten daaruit levert een aantal interessante inzichten op. Het voor dit onderzoek meest relevante inzicht is misschien wel dat de manier waarop communicatie ingezet wordt, in veel gevallen bepalend is voor hoe zorgverleners naar de verandering kijken. Met andere woorden: de waardering voor de wijze waarop gecommuniceerd is, lijkt samen te hangen met de waardering voor de verandering zelf. Meer dan eens vertelden respondenten over een top-downinvoering van de verandering en dat de boodschap – voor hun gevoel – daarbij als donderslag bij heldere hemel kwam. Andersom werden er ook voorbeelden gegeven van situaties waarin werknemers goed werden geïnformeerd en zelfs de mogelijkheid hadden om mee te denken over de invulling van de verandering. Het is niet moeilijk te raden wie van deze geïnterviewden meer begrip kon opbrengen voor het feit dat er iets ging veranderen.

Een eerste conclusie is dus dat zorgverleners niet alleen goed geïnformeerd willen worden over het wat, waarom en hoe van de verandering, maar dat ze ook het gevoel willen hebben dat ze mee kunnen denken of – in ieder geval – hun verhaal kwijt kunnen. Een belangrijke taak is daarbij weggelegd voor de managers van deze zorgverleners. Zij moeten in staat zijn om – in verschillende fases van de verandering – het gesprek aan te gaan met hun werknemers en in deze verschillende gesprekken een specifieke rol te vervullen, afhankelijk van de fase waarin de verandering zich bevindt. Welke rollen dit precies zijn – en welke vaardigheden deze rollen van de manager vragen – is iets waar we ons in de volgende stap in gaan verdiepen samen met nieuwe FEMTA-studenten.

Al met al is het een verstandige keuze geweest om de focus te verleggen naar de praktijk. Niet alleen heeft het me een goed beeld gegeven van hoe zorgverleners kijken naar veranderingen en de manier waarop hierover gecommuniceerd wordt, ook roepen deze resultaten nieuwe vragen op waar in de literatuur vast antwoorden op te vinden zijn. Bovendien heeft het geholpen om studenten een onderzoekende houding bij te brengen op het onderwerp ‘Verandercommunciatie’ dat niet mag ontbreken in het profiel van een TA-lentvolle FEM-afgestudeerde.