Omdat ik één dag in de week werk als docent-onderzoeker, vordert mijn onderzoeksproject naar de communicatieve competentie van een beginnende communicatieprofessional langzaam, maar gestaag. Afgelopen zomer is de derde veldstudie zo goed als afgerond. De resultaten waren vergelijkbaar met die van de tweede eerdere studies. Daarom hebben we gekozen voor een verdiepingsslag, waarbij het schrijfproces van een beginnende professional centraal staat. De aankondiging van het VIOT-congres zorgde daarbij voor een stroomversnelling.

Drie veldstudies

In de drie veldstudies die zijn uitgevoerd in het werkveld van onze alumni hebben we steeds gekeken naar de volgende aspecten:

1. Wat zijn de werkzaamheden van een beginnende communicatieprofessional?
2. Wat zijn zijn/haar taken en wat levert hij/zij op aan beroeps- en procesproducten?
3. Welke eisen stelt het werkveld daaraan?
4. Welke vaardigheden vindt het werkveld van belang?
5. En hoe sluit ons (taalvaardigheids)onderwijs hierbij aan?

Voor het begrip communicatieve competentie is de indeling van Brinkman en Van der Geest (2003) gebruikt:

• tekst)vakmanschap: de gereedschapskist met daarin het basismateriaal voor goed gebruik van de mondelinge en schriftelijke taal zoals spelling, grammatica en basisargumentatie;

• genrecompetentie: de conventies van diverse genres beheersen;

• strategische competentie: kunnen afstemmen op de context en daarbij keuzes kunnen maken ten aanzien van vakmanschap en genre;

• feedback geven en ontvangen.

De mate waarin een professional communicatief competent is, is een combinatie van alle vier de aspecten, waarbij de strategische competentie het meest onderscheidend is (Van der Pool & Vonk, 2010).

De drie veldstudies hebben in totaal 50 interviews, afgenomen bij alumni en leidinggevenden in 33 verschillende organisaties, opgeleverd. In de tweede en derde veldstudie is dit gedaan door tweedejaars CO-studenten; in de eerste studie heb ik zelf de interviews afgenomen. Alle interviews zijn uitgewerkt, geanalyseerd en verwerkt in een rapportageformat in Excel.

De resultaten van de veldstudies vertonen vooral overeenkomsten. Beginnende communicatieprofessionals schrijven veel en ze leveren veel verschillende (beroeps)producten op. Het werkveld vindt het belangrijk dat die beginnende professional foutloos schrijft. Daarnaast noemen alumni en leidinggevende vooral kwaliteitseisen die betrekking hebben op de strategische competentie, zoals doel- en doelgroepgericht kunnen schrijven en eisen als innovatief, actueel en creatief.

Verdiepingsslag

De aankondiging van het VIOT-congres – congres voor Taalbeheersing – was een mooie aanleiding voor een verdiepingsslag. Samen met collega-onderzoeker Niels van der Mast (werkzaam voor hogeschool Windesheim en bezig met eenzelfde onderzoeksonderwerp) hebben we een abstract voor het VIOT ingediend en een aanvullende onderzoeksvraag geformuleerd: Hoe schrijven beginnende HBO-professionals?

Als theoretisch kader hebben we gebruik gemaakt van het schrijfprocesmodel van Hayes (Leijten e.a 2014). Het model onderscheidt drie niveaus: control level, process level en resourse level.

Niels en ik hebben allebei een week lang een alumnus gevolgd in zijn/haar schrijfwerk. De alumni hebben iedere dag de (beroeps)producten gestuurd, waaraan ze hadden gewerkt. Na een week leverde dat verschillende versies van meerdere producten op. In een ‘discourse-based’ interview hebben we vervolgens doorgevraagd op het hoe en waarom van de wijzigingen die ze hadden aangebracht in de teksten.

De belangrijkste uitkomsten?

1. De rol van de opdrachtgever en andere stakeholders is cruciaal bij het schrijven van teksten.
2. Er worden veel verschillende bronnen gebruikt (collega’s, andere teksten/documenten) bij het schrijven van de teksten, wat invloed heeft op de inhoud en het proces (de doorlooptijd).
3. Het is van belang om te kunnen gaan met gevoeligheden en belangen die spelen bij de stakeholders als het gaat om woordgebruik, formuleringen ed.

 Aanbevelingen

Vanuit de drie veldstudies heb ik de opleiding Communicatie een aantal aanbevelingen kunnen doen, die in het nieuwe curriculum zijn of worden opgepakt. De case-studies die we hebben gedaan, verdienen een vervolg en dit levert hopelijk nog meer specifieke richtlijnen op voor het schrijfonderwijs in onze opleiding.

Brinkman, G. & Van der Geest, Th. (2003). Assessment of Communication Competencies in Engineering Design Projects. In: Technical Communication Quarterly 12 (1), 67-81.

Pool, van der E., Vonk, F. Ge(s)laagde communicatie: aspecten van professioneel communiceren in beeld. In: Han Business Publications, 8. Themanummer Lectoraat Human Communication Development. 2010: 13-3.

Leijten, M., Waes, van L, Schriver, K. & Hayes, J. (2014). Writing in the workplace: Constructing documents using multiple digital sources. In: Journal of writing research, 5 (3), 285-337.