In gesprek met Ruben Jacobs

door: David Roelofs               

‘Word wakker’-colleges werken niet meer. Studenten door middel van hoorcolleges doordringen van de ernstige klimaatcrisis waarin we leven, verliest om twee redenen aan effect. Ten eerste hebben studenten vaak al weet van de omvang en naderend onheil van de ecologische ramp die ons zal overkomen. Ten tweede werken alleen cijfers en wetenschappelijke kennis te weinig om denk- en gedragsveranderingen teweeg te brengen. Ruben Jacobs, docent aan de HKU, journalist en schrijver, begint zijn lezing met een duidelijke boodschap: we moeten studenten een nieuwe manier van kijken leren als het aankomt op omgang met de aarde en natuur. De prangende vraag aan het docentenpubliek, luidt vervolgens: hoe dan? Hoe verwerk je duurzaamheidsdenken, ecologisch bewustzijn of begrip van brede welvaart in je alledaagse onderwijs?

Blindheid

Jacobs vertelt hoe je met aanschouwelijk onderwijs al een heel eind komt. En dat terwijl het publiek niet makkelijk is. Een student die met lakschoentjes op een boerderij rondloopt en stellig verzucht ‘zelf niets met natuur te hebben’ en een ander die zich ongemakkelijk voelt om in een bos te lopen omdat hij niet goed weet hoe het gebrek aan digitale prikkels te beheersen, zijn in Jacobs verhaal niet bepaald de uitzondering. Volgens hem lijden studenten aan natuurblindheid en zijn ze gevoel voor de natuurlijke omgeving vaak kwijt – of hebben ze dat überhaupt nooit opgedaan. Voor een student die zich voornamelijk in steden ophoudt met weinig natuur, lichtvervuiling en continue voedselvoorziening on demand is het niet verwonderlijk dat alleen feiten en cijfers over ecologische crises te weinig zijn om gedrag te veranderen.

Liefde

En dat terwijl de jonge generatie actief mee moet werken aan een goede balans tussen aarde, economie en maatschappij. Getuige enkele studentenprojecten die Jacobs aanhaalt, zit er voldoende vindingrijkheid bij studenten om elkaar te activeren toekomstbestendige oplossingen te verzinnen en brede welvaart te bewerkstelligen. Maar, dat moet wel worden gestimuleerd. In de woorden van Beat-dichter en natuuractivist Gary Snyder: ‘kennis alleen verandert geen gedrag, er moet liefde voor de aarde komen’. Daar komt het volgens Jacobs op aan. Door middel van boeken over culturele mythes aangaande mens en natuur, uitstapjes naar regeneratieve boerderijen, Het Grote Museum in Amsterdam, een bomen-audiotour of door gewoon met een boswachter op stap te gaan, kan die liefde – of misschien slechts genegenheid – voor de natuur al ontluiken.

Leefwereld

De actieve werkvorm werkt. Zeker als de scepsis of wanhoop over de toestand van de wereld de kop op steekt, helpt het studenten letterlijk mee te nemen in hun directe leefwereld. Jacobs houdt de studenten in dit geval het adagium voor: verander de leefwereld, niet de wereld. Nou goed, uiteindelijk ook de wereld, maar begin dichtbij huis. Het docentenpubliek van de HAN, na Jacobs’ lezing nu bekend met de sturende kracht van metaforen, krijgt over dat huis nog even mee: ‘als de ecologie de studie van het huis is, is de economie het huishoudboekje’. We moeten, ook als we alleen lesgeven in dat huishoudboekje, de studenten het huis laten zien. Actief en met liefde.