Dr. Maaike Hermsen sprak: “De lente is begonnen”.

Dat kun je opvatten als een astronomisch of meteorologisch feit. Maar ter afsluiting van de installatierede van de kersverse lector ‘Ethiek van verbinding met mensen met een verstandelijke beperking’, dr. Maaike Hermsen, spreken de woorden een heel ander denkraam aan. Wie erbij was zou kunnen opmerken dat die woorden een beetje magisch waren. Er ging een rituele kracht vanuit: iets belangrijks werd bestendigd. Met de uitspraak verbond Hermsen de aanwezigen, rede, installatie en het moment met elkaar.

Foto: Rob Gieling

Wat mij betreft koos Hermsen daarmee een treffende metafoor voor het nut van ethiek. Ethiek is immers de bestudering van de wijze waarop we onze morele kaders vormgeven, ofwel: hoe we bepalen wat ‘goed handelen’ of ‘goed zijn’ betekent.  Als je dat zorgvuldig doet, lijkt de werking ervan wel een beetje op wat zich in de lente voltrekt. Want door grondig in te gaan op wat het goede is en daarbij menselijke beperkingen (vooral die van mensen ‘zonder beperkingen’), niet uit de weg te gaan, verfrist ethiek hoe we mens-zijn, zoals de lente de natuur revitaliseert.

Met menselijke beperkingen bedoelen we morele ongemakken en dilemma’s van alle mensen, en de daarmee samenhangende fenomenen in de samenleving. Zo wees Hermsen ons op de veel voorkomende menselijke beperking om de authentieke taal van iemand met een handicap niet te (willen) leren. Terwijl omgekeerd de samenleving graag wenst dat de persoon met een beperking de taal van ‘iedereen’ leert, met als doel zo ‘normaal mogelijk’ te kunnen meekomen. Hermsen wijst erop dat dit te duiden is als een vorm van diep verborgen ongelijkheid in onze samenleving. De norm wordt dus nog altijd utilistisch bepaald: we streven met die houding naar maximaal genot voor de grootste groep. Tegelijk wordt sinds de jaren ’80 ruimhartig beweerd dat iedereen ‘zichzelf moet kunnen zijn’, vrij van onderdrukking door welk moreel kader dan ook, en in de hulpverlening een veelvoud aan empowermenttaal gebruikt om deze ongetwijfeld oprechte visie op het goede leven kracht bij te zetten. Maar de tegenstelling tussen deze posities lijkt me duidelijk: er is volop reflectief werk te doen ten gunste van een werkelijk inclusieve samenleving. Want hoe gaan we om met mensen die niet tot die grootste groep behoren?

Inzichten als deze zijn misschien niet nieuw, maar o zo actueel in de zoektocht naar een inclusieve samenleving. Onze studenten, de hulpverleners van de toekomst moeten goed worden toegerust voor het omgaan met deze morele kwesties, zodat zij de stem van wie dat nodig heeft kunnen versterken. Uit de samenwerking die er reeds is met veel organisaties in het werkveld blijkt dat professionals graag willen reflecteren op deze kwesties, en op basis van praktijkgericht onderzoek hun visie en methodieken willen aanscherpen.

Zo relevant is het dus dat er een lectoraat is dat voor deze kwesties staat. En dat is er nu. De lente is begonnen.

Een verslag van installatie leest u hier.

De installatierede van Dr. Maaike Hermsen, getiteld: “De kunst van de verbinding” vindt u hier.