Op 16 maart 2016 gaf professor Paul Iske een uitgebreide lezing bij de Faculteit Techniek van de HAN. Hij is de oprichter van het International institute for serious optimism en het International institute of brilliant failures.

Zijn doel is om mensen op een positieve manier naar mislukkingen te laten kijken. Iske laat zien hoe een innovatieproces in elkaar zit, welke briljante mislukkingen daaruit voort kunnen komen en wat men daarvan kan leren. Zijn vele verhalen zijn niet na te vertellen, dus hierbij een paar elementen.

Paul laat een slide zien over de afname van creativiteit door de levensjaren heen. Als het niveau van een 5-jarig kind gesteld wordt op 100, dan zit een 8-jarig kind gemiddeld onder de 50 en wordt het dieptepunt rond je 44-ste bereikt met een score van lager dan 10: het punt van ’terminal seriousness’. Pas na iemands pensionering gaat de lijn weer stijgen. School en opvoeding zijn wat dit betreft funest. We leren in structuren en procedures denken en handelen en originele inzichten worden door het systeem veelal niet gewaardeerd.

Toch wordt de wereld steeds complexer en hangt alles met elkaar samen. Een storing of ingreep op 1 dimensie leidt niet rechtstreeks tot een voorspelbare reactie. Bovendien verandert de wereld continu. Volgens Paul: ‘What got you here won’t get you there’. Wat er nodig is zijn 2 zaken: agility (open geest, wendbaar in je handelen) en resilience (stevigheid, doorzettingsvermogen). We zitten gevangen in onze routines, zowel in het onderwijs als in het bedrijfsleven.

Paul onderscheidt verschillende vormen van innovatie:

1. Making things better
2. Making new and better things
3. Re-inventing your business
   en ten slotte de belangrijkste:
4. Business as unusual.

Wat deze laatste betreft gaat het om nieuwe verdienmodellen en zogenaamde ‘invasive technologies’ die in eerste instantie uit een parallelle wereld komen en zich niet richten op de ‘mainstream customer needs’ maar op een niche-markt, maar na verloop van tijd zo succesvol worden dat ze een groot deel van de oude wereld opslokken. Een voorbeeld hiervan is de teloorgang van de oude analoge fotografie waarbij de vernieuwing uit een heel andere hoek kwam, namelijk de ICT. De grootste concurrenten van bijvoorbeeld ABN-AMRO zijn niet de andere banken zoals de Rabobank (denken binnen het oude systeem), maar de alternatieve geldsystemen en crowdfundingsplatformen (de concurrenten zijn géén banken).

Andere voorbeelden zijn Uber (bezit geen enkele taxi) en Airbnb (bezit geen enkel hotel). Gemeenten gebruiken een nieuw model, de Social impact bond, om lastige vragen aan te pakken die niet met een traditioneel business model te tackelen zijn. Dat gaat via een constructie met een investeerder en een sociaal ondernemer. Bij een bewezen besparing betaalt de overheid het geïnvesteerde bedrag terug met eventueel een rendement uit de gerealiseerde besparing.

Hoe komen we wat meer uit het oude denken? Paul Iske gebruikt een aantal invalshoeken hierbij. Serendipiteit is er eentje van: de vaardigheid om het toeval een handje te helpen waarbij je iets vindt dat je goed kunt gebruiken maar waarnaar je niet gericht op zoek was. Hiervoor moet je de ramen openzetten. Met de ramen dicht kan jou niets gebeuren maar gebeurt er ook niets. Systeemdenken en multiparadigmatisch denken zijn hierbij belangrijk.

Creativiteit stimuleer je door steeds scenario-vragen te stellen (waarom doen we iets zoals we het doen en niet anders?) en via lateraal denken (waarbij humor een belangrijke factor is). Kortom, vragen stellen en veel lachen. Omgekeerd: angst is de grote verlammende factor, met afremmende opmerkingen als ‘hier is geen budget voor’ ‘dit is al eens geprobeerd’ ‘dit kan niet’ ‘wat gebeurt er dan met mijn pensioen’ etc. Een van de grootste angsten van de mens lijkt de angst voor mislukking en afgang te zijn! Dit is iets wat je aankomende ondernemers kunt leren.

Wat hierbij ook belangrijk is: maar liefst 90% van de start-ups zullen falen. Hoe bereiden we onze studenten hierop voor? En hoe gaan we zelf met falen om? Uit onderzoek blijkt, dat mensen die op een goede manier falen op termijn succesvoller zijn. Paul’s idee om ook bij de HAN een prijs uit te reiken voor briljante mislukkingen kon op grote bijval rekenen van de aanwezigen (zie plaatje hierboven).
(zie ook mijn blog over Falen met succes, 4 september 2015 en het blog van Loes Kater op 23 november 2015)